ابتدا باید بدانیم که برق گرفتگی چگونه به وجود می آید؟ همان گونه که می دانیم فرد در تماس با جریان برق اگر با سطح زمین ودیوار ها در تماس باشد با بسته شدن سیکل از طریق سیم برق ، بدن وزمین دچار برق گرفتگی می شود که تیر برق به عنوان زمین محسوب خواهد شد. پس از تماس با ارگان های مربوط به این گونه حوادث از جمله : آتش نشانی ، اکیپ اتفاقات اداره ی برق و نیروی انتظامی و اورژانس در محل حاضر شده و به ارزیابی وضعیت خواهند پرداخت و با تعامل و هماهنگی در صدد رفع مشکل بر خواهند آمد. ابتدا می بایست عوامل خطر آفرین را از محیط دور کرد یا بر طرف کرد،بنابراین گروه اتفاقات شبکه ی برق به قطع برق مسیر مبادرت می ورزند تا راه را برای نجات فرد برق گرفته هموار گردد،سپس برای اطمینان بیشتر به ارت کردن شبکه ی تحت عملیات پرداخته . بعضی از تیر برق ها خود دارای سیستم محافظت زمین ( ارت ) هستند ولی طبق گفته های مأمور آتش نشانی که برای تهیه ی مطالب این تحقیق به ایشان مراجعه نمودیم اکثر تیرهای برق فاقد این نوع سیستم بوده ، برای این منظور می بایست از دستگاه ارت موقت استفاده کنیم .
باد هوای در حال حرکت است. باد به وسیلة گرمای غیر یکنواخت که سطح کرة زمین که حاصل عملکرد خورشید است، بوجود میآید. از آنجائیکه سطح زمین از سازندههای خشکی و آبی قنوعی تشکیل شدهاند، اشعة خورشید را بطور غیریکنواخت جذب میکند. وقتی خورشید در طول روز میتابد، هوای روی سرزمینهای خشکی سریعتر از هوای روی سرزمینهای آبی گرم میشود. هوای گرم روی خشکی ضبط شده و بالا میرود و هوای خنک تر و سنگین تر روی آب جای آنرا میگیرد که این فرآیند بادهای محلی را میسازد. در شب، از آنجا که هوا روی خشکی سریعتر از هوای روی آب خنک میشود، جهت باد برعکس میشود. به همین طریق بادهای بزرگ جوی که زمین را دور میزنند به علت اینکه هوای سطحی نزدیک استوا در اثر گرمای خورشید بیشتر از هوای قطب شمال و جنوب گرم شده، بوجود میآیند. از آنجا که باد تا زمانیکه خورشید به زمین میتابد، بطور پیوسته تولید خواهد شد، آنرا منبع انرژی تجدید شونده مینامند. امروزه، انرژی بادی عمدتاً برای تولید برق بکار برده میشود.
در طی تاریخ، انسانها باد را به شیوههای مختلف به کار بردند. بیش از پنج هزار سال پیش، مصریان باستان از نیروی باد برای راندن کشتیهای خودروی رود نیل استفاده کردند. بعد از آن، انسان آسیاب بادی را برای آسیاب کردن بذر خود ساخت. جدیدترین آسیاب بادی متعلق به ایران است. این آسیاب شبیه به پاروهای بسیار بزرگ بوده.
قرنها بعد، مردم هلند طرح پایة آسیاب بادی را بهبود دادند. آنها تیغههای پروانه مانند ساخته شده از پرههای نو به آسیاب بادی اضافه کردند و روشی برای تغییر جهت آن مطابق با جهت باد ابداع کردند. آسیابهای بادی به هلندیها کمک کردند که در قرن ۱۷ صنعتی ترین کشور جهان باشند.
برخی از کشورها آسیابهای بادی را برای آسیاب گندم و ذرت، پمپ کردن آب و قطع درختان به کار میبردند. در سال ۱۹۲۰ در کشورهای توسعه یافته از آسیابهای کوچک برای تولید برق روستایی بدون خدمات برق به کار بردند. در سال ۱۹۳۰ زمانیکه خطوط نیرو شروع به انتقال برق از نواحی روستایی کرد، آسیابهای محلی کمتر و کمتر شدند، اگرچه در حال حاضر نیز میتوان آنها را دید.
ذخایر نفت در سال ۱۹۷۰ تصویر انرژی را برای کشورهای جهان عوض کرد. این امر محیطی بازتر برای منابع جایگزین انرژی خلق کرد و راه را برای ورود مجدد آسیابهای بادی به چشم انداز آمریکایی در تولید برق هموار کرد.
مکانیسمهای آسیابهای بادی
آسیابهای بادی چون سرعت باد را کم میکنند، میتوانند کار کنند. باد روی تیغههای ورقه مانند نازکی جریان یافته و آنها را بلند میکند و باعث چرخش آنها میشوند (مانند تأثیر باد روی بالهای هواپیما) تیغهها به میلة هدایت متصل است و آن نیز یک مولد برق را چرخانده و الکتریسیته تولید میکند.
مکانیسمهای بادی نو
مکانیسمهای بادی امروزه از لحاظ فنی بسیار پیشرفتهتر از انواع قدیمی هستند. در این مکانیسم همچنان برای جمعآوری انرژی حرکتی باد از تیغهها استفاده میشود اما این تیغهها که از فایبرگلاس یا هر مادة محکم دیگر ساخته شدهاند.
مکانیسمهای بادی مدرن هنوز با مشکلاتی دست و پنجه نرم میکند، مثلاً اینکه وقتی باد نمیوزد باید چه کرد. توربینهای بزرگ به شبکة نیرویی خدماتی متصل شدهاند. برخی از آنها هنگامی که بادی نمیوزرد، جمع میشوند. توربینهای کوچک گاهی اوقات به مولدهای الکتریکی ـ دیزلی متصلند و یا گاهی اوقات دارای باتری برای ذخیرة برق اضافی جمع آوری شده در هنگام وزش بادهای شدید، هستند.
انواع آسیابهای بادی
امروزه عموماً دو نوع مکانیسم بادی استفاده میشود، محور افقی با تیغههای شبیه به پرة هواپیما و محور عمودی که شبیه به فرفره است.
مکانیسم بادی محور افقی به علت اینکه مواد کمتری برای یک واحد برق نیاز دارد، بیشتر مورد استفاده است. حدود ۹۵ درصد مکانیسمهای بادی افقی محور هستند. ماشین بادی افقی ویژهای دارای ارتفاعی به اندازة یک ساختمان ۲۰ طبقه و سه تیغه دارد که قطر چرخش آن ۲۰۰ متر است. بزرگترین ماشینهای بادی دنیا تیغههایی بزرگتر از یک زمین فوتبال دارند! ماشینهای بادی برای اینکه باد بیشتری را به دام بیندازند، بلند و عریض هستند.
ماشینهای آسیاب بادی افقی
ماشینهای بادی با محور قائم تنها پنج درصد ماشینهای بادی بکار برده شده در دنیای امروز را به خود اختصاص داده است. نوع نمونه آن ۱۰۰ متر طول و ۵۰ متر پهنا دارد.
هر ماشین باری امتیازات و ایرادات خود را دارد. ماشینهای با محور افقی نیاز به روشی برای نگهداشتن گرداننده رو به باد دارد. این کار با یک دم روی ماشینهای کوچک انجام میگیرد. در ماشینهای بزرگ، یا یک گردانند در بخش پایینی برج قرار دارد که کاری شبیه به بادنمای هواشناسی را انجام میدهد و یا یک موتور هدایت کننده به کار برده میشود، ماشینهای با محور قائم میتوانند باد را در هر جهتی قبول کنند.
دستگاههای نیروی بادی
دستگاههای نیروی بادی یا فراری بادی، سری ماشینها بادی است که برای تولید برق بکار برده میشوند. یک مزرعة بادی معمولاً دارای چندین ماشین پخش شده در ناحیة وسیعی است. دستگاههای هستهای یا ذغالی و بسیاری از دستگاههای بادی غالباً به شرکتهای با منافع عمومی داده نمیشوند. در عوض آنها توسط تاجرانی که برق تولید شده از مزرعة بادی را برای خدمات رفاهی میفروشند، اداره و مدیریت میشود. این شرکتهای خصوصی به عنوان «تولید کنندههای مستقل نیرو» شناخته میشوند.
به کار اندازی یک دستگاه نیروی بادی کار آسانی نیست و مالکان آن باید برای تعیین موقعیت نصب آن به دقت برنامه ریزی کنند. آنها باید میزان وزش باد، شرایط هواشناسی محلی، نزدیکی خطوط انتقال برق و کدهای منطقهبندی محلی را در نظر بگیرند.
دستگاههای بادی به زمینهای زیادی نیاز دارند. یک ماشین بادی حدوداً به دو جریب زمین نیاز دارد. یک دستگاه نیروی بادی صدها جریب زمین نیاز دارد. از طرف دیگر، کشاورزان میتوانند در اطراف ماشینهای بادی محصولات خود را به بار آورده و یا به چرای گلههاشان بپردازند.
وقتی یک دستگاه شناخته شد، هنوز هزینههایی باقی میماند. در برخی حالات، هزینههای باقیمانده با بخششهای مالیاتی که به منابع تجدیدپذیر انرژی داده میشود، حیران میشوند. دستگاه سیالیستهای منظم منافع عمومی یا PURPA هم برای خریداری برق از تولید کنندههای مستقل نیرو با قیمتهای منصفانه به شرکتهایی نیاز دارد.
منابع بادی
بهترین محل برای نصب یا ساخت دستگاه بادی کجاست؟ میانگین سرعت باد برای به صرفه بودن تبدیل انرژی باد به برق حدود ۲۳ کیلومتر در ساعت است. میانگین سرعت باد در برخی از کشورها۱۶ کیلومتر در ساعت است. به علت دسترسی آسان به باد با دوام و همیشگی، برخی شرکتها نصب ماشینها را در مناطق و دور از ساحل مدنظر دارند
بهترین محل برای نصب یا ساخت دستگاه بادی کجاست؟ میانگین سرعت باد برای به صرفه بودن تبدیل انرژی باد به برق حدود ۲۳ کیلومتر در ساعت است. میانگین سرعت باد در برخی از کشورها۱۶ کیلومتر در ساعت است. به علت دسترسی آسان به باد با دوام و همیشگی، برخی شرکتها نصب ماشینها را در مناطق و دور از ساحل مدنظر دارند
آنمومتر دانشمندان از وسیلهای به نام آنمومتر (anemometer) برای اندازهگیری سرعت باد استفاده میکنند. آنمومتر شبیه یک بادنمای هواشناسی است با ظاهری مدرن. این وسیله سه پرده با فنجانهایی در سد آنها و روی میلة چرخانی که با وزش باد میچرخد دارد. این وسیله به متری وصل است که سرعت باد را نشان میدهد. یک بادنما جهت باد را نشان میدهد اما سرعت باد را نشان نمیدهد. براساس یک قانون طبیعی سرعت باد در نواحی پهناور و بدون وقفه در وزش باد، با عرض جغرافیایی افزایش مییابد. مکانهایی مناسب برای دستگاههای بادی بالای تپههای گرد و صاف، دشت یا سواحل باز و فواصل کوهی که مثل قیف عمل میکنند، هستند .
تولید باد
چقدر میتوانیم از باد انرژی بدست آوریم؟ دو اصطلاح وجود دارد که تولید پایة برق را توضیح میدهد. عامل کارایی و عامل گنجایش.
کارایی به این موضوع بر میگردد که چقدر میتوان انرژی مفید (در این مورد، برق) از منبع انرژی کسب کرد. یک ماشین انرژی صد درصد کارا، میتواند تمام انرژی را به انرژی مفید تبدیل کند و هیچ انرژی را هدر نمیدهد هیچ ماشین با کارایی یا بهره وری صد درصد وجود ندارد. بعضی انرژیها همیشه وقتیکه شکلی از انرژی به شکل دیگر تبدیل میشود، از دست میروند. انرژی هدر رفته معمولاً به شکل گرمای پراکنده شده در هوا است و نمیتوان از آن بهرة اقتصادی مجدد برد. ماشینهای بادی چقدر کارایی دارند؟ ماشینهای بادی تنها به اندازة دستگاههای دیگر مانند دستگاههای زغال بهره وری دارند. ماشینهای بادی ۳۰ تا ۴۰ درصد انرژی متحرک باد را به برق تبدیل میکند، یک دستگاه مولد نیروی زغال سوز، حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد انرژی شیمیایی زغال را به الکتریسیتة قابل استفاده تبدیل میکند
واژة گنجایش به توانایی دستگاه نیرو در تولید برق بر میگردد. یک دستگاه نیرو با گنجایش صد درصد تمام روز و هر روز هفته با تمام نیرو کار میکند. در چنین شرایطی هیچ وقتی برای تعمیر یا سوختگیری صرف نمیشود که اینچنین چیزی برای هر دستگاهی غیرممکن است. مشخصاً دستگاههای زغالی اگر تمام روزهای سال و بطور شبانه روزی کار کنند، دارای ظرفیت ۷۵ درصد خواهند بود.
دستگاههای نیروی باد متفاوت از دستگاههای مولد نیروی سوخت سوز هستند. بهرهوری آنها به میزان باد و میزان سرعت باد بستگی دارد. بنابراین ماشینهای بادی نمیتوانند در طول سال بطور ۲۴ ساعته کار کنند. یک توربین بادی در یک مزرعة بادی شاخص در ۶۵ تا ۸۰ درصد زمان کار میکند، اما معمولاً کمتر از گنجایش کامل خود، زیرا سرعت باد همیشه در بیشترین مقدار خود نیست. بنابراین عامل گنجایش ۳۰ تا ۳۵ درصد است. علم اقتصاد نیز بخش عظیمی از گنجایش را داشته باشند، اما این امر خود اقتصادی نیست. تصمیم در این مورد براساس خروجی الکتریسیته در هر دلار سرمایهگذاری است.
یک ماشین بادی میتواند ۵/۱ تا ۴ میلیون کیلو وات ساعت (kWh) برق در سال تولید کند. این میزان برق برای ۱۵۰ تا ۴۰۰ خانه در سال کافیست. در این کشور، ماشینهای بادی ۱۰ میلیارد کیلو وات ساعت انرژی در سال تولید میشود. انرژی بادی حدود ۱/۰ درصد برق ملت را که مقدار کمی هست تأمین میکند. این میزان برق برای کارهای خانگی یک میلیون خانه که به اندازة شهرهای شیکاگو و ایلی نویز است، کافیست. کالیفرنیا بیشترین برق بادی را نسبت به سایر ایالتها تولید میکند و تگزاس، منیسوتا و آیوا بعد از آن قرار دارند، ۱۳۰۰ ماشین بادی موجود بیشتر از یک درصد برق کالیفرنیا که حدود نصف میزان برق تولیدی در یک دستگاه نیروی هستهای است را تولید میکند.
در سه سال گذشته گنجایش باد کل جهان بیش از دو برابر شده است. متخصصان انتظار دارند در چند سال بعد، تولید انرژی از ماشینهای بادی، سه برابر شود. هند و بسیاری از کشورهای اروپایی در حال برنامهریزی برای تأسیس صنایع بادی جدید هستند. بسیاری از طرحهای جدید باد به علت عدم کنترل قانونی صنعت برق به تعویق درآورند. شرکتهای خدماتی رفاهی و اجتماعی اطمینان نداشتند که چقدر عدم کنترل (deregulation) روی تکنولوژیهای جدید تأثیر میگذارد. آیا دولت هنوز شرکتهای خدمات رفاهی برای سرمایهگذاری روی طرحهای انرژیهای تجدیدپذیر تشویق میکند؟ آیا بازاری برای انرژی تولید شده وجود دارد؟ چنین سئوالاتی هنوز بیجواب مانده. با این وجود سرمایه گذاری روی انرژی بادی به علت هزینة کم و تکنولوژی در حال پیشرفتش در حال افزایش است. باد در حال حاضر یکی از رقابتیترین منابع برای تولید است.
نشانة امیدوار کنندة دیگر برای صنعت بادی تقاضای مصرف کننده برای انرژیهای سبز انرژیهایی که به محیط زیست آسیبی نمیرسانند) است. بسیاری از شرکتهای خدماتی به تازگی به مصرف کنندگان اجازه داده که به طور داوطلبانه برای برق تولید شده از منابع تجدیدپذیر پول بیشتری بدهند. صنعت بادی برای برگشت به حالت تعویق یا موازنه درآمده است.
اقتصاد انرژی باد
از لحاظ اقتصادی، خبرهای خوب زیادی برای انرژی بادی وجود دارد، اولین خبر اینکه یک دستگاه بادی بسیار ارزان تر از دستگاه انرژی موسوم از نظر ساخت ساخته شده است. دستگاههای باد میتوانند به ماشینهای بادی به راحتی اضافه کردند بطوریکه تقاضای برق تقاضا پیدا میکند. دومین خبر اینکه هزینة تولید برق از باد در دو دهة گذشته بطور برجستهای کاهش یافته است. برق تولید شده توسط باد در سال ۱۹۷۵، ۳۰ سنت برای هر کیلو وات ساعت بود، اما حالا به کمتر از ۵ سنت رسیده است. توربینهای جدید قیمت را کمتر هم خواهند کرد.
باد و محیط زیست
در سال ۱۹۷۰، ذخایر نفت بر توسعة منابع جایگزین انرژی فشار آورد. در سال ۱۹۹۰، از دیدگاه تجدیدپذیری محیط زیست، در برابر مطالعة دانشمندان که نشاندهندة تغییرات بالقوة آب و هوای جهانی درصورت افزایش استفادة مداوم از سوختهای فسیلی فشاری نیز بوجود آمد. انرژی بادی یک گزینة اقتصادی و راهبردی برای دستگاههای نیروی سنتی در بسیاری از نواحی کشور ارائه میدهد، باد سوخت پاکی است و مزاع بادی از آنجا که هیچ سوختی را نمیسوزانند، هیچ آلودگی آبی با هوایی نیز ایجاد نمیکنند.
جدی ترین آسیب زیست محیطی ماشینهای بادی شاید تأثیر منفی آنها روی جمعیت پرندگان وحشی و بر خود دیداری غیرطبیعی در چشم انداز محیط زیست باشد، برای برخی افراد، برق زدن تیغههای آسیابهای بادی در افق میتواند آزار دهنده باشد و برای برخی دیگر آنها جایگزین زیبایی برای دستگاههای نیروی سنتی هستند.
استفاده بهینه از باد
با تیغههایی که حدود ۸۷ متر قطر دارند، توربین Vestas V44-600 بزرگترین توربین بادی در حال فعالیت است. این توربین که در ۹۶ متری روی برجی در غرب شهر تراورس (Traverse) میشیگان قرار داد، کمتر از یک درصد روشنایی و نیروی خروجی مجموع شرکتها را فراهم میکند. اما این تعداد برای حدود ۲۰۰ مصرف کننده ساکن در شهر کافیست. این دسته از مردم که تمام برق خود را از نیروی باد به دست میآورند، با پرداخت حدود ۲۰ درصد بیشتر به عنوان بهای برق به منظور حمایت از این طرح موافقند. توربین در دانمارک ساخته شد. تیغهها طوری طراحی شدهاند که بیشترین انرژی را از بادها بگیرد و سرعت مولد و موتور چرخاننده میتواند برای یکنواخت کردن نوسانات نیرو کمی تغییر کند. در بادهای متوسط ۲۴ تا ۲۵، سالیانه از توربین بادی بین ۱/۱ تا ۲/۱ میلیون کیلو وات ساعت تخمین زده میشود.
توربین Vestas V44-600
وارپ (WARP)
سیستم متفاوت مبدل انرژی باد به برق بوسیله یک مهندس هوانورد در کنتاکی طراحی شدن بسکوی چرخان شدت یافته بود انکو (Eneco) یا همان WARP (Wind Amplified Rotor Platform) از تیغههای بزرگ استفاده نمیکند هر مدل یک جفت توربین پر ظرفیت سوار شده روی هردو سطح کانال مدل تشدید کنندة هوای مقعر دارد. سطوح مقعر کانال هوا، باد را به سمت توربینها هدایت کرده و سرعت آن را ۵۰ درصد افزایش میدهند. انکو، برای بازاریابی تکنولوژی نیروی سکوهای نفتی دور از ساحل و سیستمهای ارتباطات بی سیم از راه دور برنامه ریزی میکند. بنابراین در آینده طرح انکو میتواند با تولید نیروی برای خدمات رسانی رفاهی مردم بکار برده شود. نواحی WARP عظیم میتواند با برجهای چندین متری که هرکدام چندین مگاوات برق تولید میکند، ساخته شود. حتی توربینها میتوانند برای تهیه نیروی ساکنین یک ساختمان، با ساختمان یکی شود
در بعضی روزها ممکن است متوجه نسیم باد شده باشید. گاهی مواقع همان نسیم به صورت خیلی شدید و حتی طوفان ظاهر می شود.
آیا باد انرژی دارد؟
به عکس زیر توجه کنید. در این عکس پلی را مشاهده می کنید که بر اثر وزش باد در حال ویرانی است. به جرات می توان گفت که بمب های امروزی به این خوبی نمی توانند این پل را ویران کنند!
انرژی باد از چه نوعی است؟ آیا می توان از این انرژی استفاده کرد و به وسیله آن کار انجام داد؟ آیا به وسیله آن می توان برق تولید نمود؟ برای پاسخ به این سوال به مطالب زیر توجه کنید!
دیدگاه تاریخی:
اولین آسیاب بادی در قرن هفتم میلادی در ایران ساخته شد.
استفاده از انرژی باد بین قرن های ۱۲ الی ۱۸ مرسوم گردید. سالیان دراز باد باعث چرخش پمپ های آب می شد.
ماشین بخار باعث کم رونق شدن انرژی باد گردید، اما در سال ۱۹۲۰ “مارسلوس جاکوب” نوعی از یک ژنراتور بادی را ساخت که مشتری فراوانی پیدا کرد و هزاران عدد از این ژنراتورها بین سال های ۱۹۳۱ تا ۱۹۵۰ ساخته شدند.
حرکت هوا روی سطح زمین یک منبع خوب انرژی است. انـرژی بـاد تـجـدیـد پـذیر می باشد.
طرز استفاده از انرژی باد
نیروگاه بادی بر اساس تبدیل انرژی جنبشی باد به حرکت دورانی، کار می کند. پرههای یک نیروگاه بادی شبیه به پروانه های هواپیما است.
بزرگترین مولد الکتریکی انرژی بادی روی قله ای به ارتفاع ۶۰۰ متر بنا شده است و توانایی تولید Kw 1250 برق را دارد. در محل های باد خیز استفاده از انرژی باد بهصرفه می باشد. نمونه هایی از این مولدها می تواند Kw 250 برق تولید نماید. ارتفاع این چنین دکل هایی ۱۶ متر و طول پره های آن ۱۰ متر می باشد.
مزایا:
نیروگاه های بادی امروزی بسیار پر بازده می باشند. انرژی باد مجانی است.
انرژی باد در اکثر نقاط به مقدار زیاد وجود دارد. انرژی باد به راحتی قابل تبدیل به انرژی الکتریکی است.
مضرات:
برای تولید برق بدون نوسان، لازم است که سرعت باد ثابت باشد. وقتی بادی نباشد انرژی الکتریکی در کار نیست. در مواقعی که سرعت باد خیلی زیاد می باشد ژنراتورها متوقف و خاموش می شوند (این امر برای جلوگیری از صدمات وارد به گیربکس و ژنراتور می باشد). هزینه ساخت توربین های بادی زیاد میب اشد. توربین های بادی بر کیفیت کار گیرنده های رادیویی و تلویزیونی اثر منفی می گذارند.
توربین بادی و محیط زیست:
اگر چه نیروگاه های بادی اثر گلخانهای یا باران اسیدی ندارند ولی بر محیط زیست اثر می گذارند. صدای حاصل از این نیروگاه ها بر زندگی پرندگان اثر دارد. برای کارکرد خوب نیروگاه های بادی، درختان نزدیک نیروگاه باید بریده شوند که این امر بر زندگی حیات وحش اثر منفی دارد.
اولین کشوری که در دنیا از انرژی باد برای مصارف کشاورزی استفاده کرد ایران بود که در این زمینه سابقه ای بیش از ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ سال دارد استفاده از این انرژی بعداً از طریق ایران به دیگر سرزمین های اسلامی راه یافت و سپس اروپا و قاره امریکا و سایر نقاط جهان انرژی باد را مورد استفاده قرار دادند که در مصارف مختاف مانند پمپاژ آب وآبیاری ـ آسیاب نمودن غلات ـ تولید الکتریسیته ـ استفاده مکانیکی نظیر ارّه نمودن چوب و صنایع دستی و غیره به خدمت گرفته شد و بطور وسیعی مورد بهره برداری قرار گرفت.
کشور هلند در قرن ۱۴ پیشرفته ترین کشور در این زمینه بود و از این انرژی جهت آبیاری استفاده می نمود اما دانمارکی ها اولین ملتی بودند که در زمینه تولید الکتریسیته از انرژی باد اقدام نمودند. این کشور در سال ۱۸۹۰ از یک دستگاه توربین بادی جهت تولید الکتریسیته استفاده می نمود.
با اغاز قرن بیستم اندیشه استفاده از انرژی باد و تبدیل آن به انرژی الکتریکی قوت گرفت و کشورهایی نظیر فرانسه ـ انگلیس ـ آلمان و امریکا و روسیه کوشش زیادی جهت توسعه توربین های بادی به عمل آوردند. در مباحث مربوط به انرژی باد بیشتر تاکیدات بر توربین های بادی مولد برق جهت اتصال به شبکه است؛ زیرا این نوع از کاربرد انرژی بادمی تواند سهم مهمی در تامین برق مصرفی جهان داشته باشد. تخمین زده می شود که سهم انرژی باد در تامین انرژی جهان در سال ۲۰۲۰ تقریباً برابر با Twh 375 درسال خواهد بود این میزان انرژی با استفاده از توربین های بادی به ظرفیت مجموع Gw 180 (گیگا وات) تولید خواهد بود . بطور کلی با استفاده از انرژی باد بعنوان یک منبع انرژی در دراز مدت می توان دو برابر مصرف انرژی الکتریکی فعلی را تامین کرد. منشاء باد چیست و چگونه به وجود می آید؟
هنگامی که تابش خورشید بطور نامساوی به سطوح ناهموار زمین می رسد سبب ایجاد تغییرات در دما و فشار می گردد و در اثر این تغییرات باد بوجود می اید هم چنین اتمسفر کره زمین به دلیل حرکت وضعی زمین گرما را از مناطق گرمسیری به مناطق قطبی انتقال می دهد که این امر باعث بوجود آمدن باد می گردد. جریانات اقیانوسی و دوران کره زمین نیز می تواند با ایجاد پدیده هائی باد تولید نمایند. پس همانطور که گفته شد باد یکی از صورت های مختلف انرژی حرارتی خورشیدی است که دارای یک الگو جهانی نیمه پیوسته می باشد. در بازار توربین های بادی ۵۸ مدل توربین وجود دارد که از این ۵۸ مدل فقط ۴ مدل آن بدون گیربکس هستند. مزایای بهره برداری از انرژی باد
انرژی باد نیز مانند سایر منابع انرژی تجدیدپذیر از ویژگی ها و مزایای بالاتری نسبت به سایر منابع انرژی برخوردار است اهم این مزایا عبارت است از: ۱- عدم نیاز توربین های بادی به سوخت که در نتیجه از مصرف سوخت های فسیلی کاسته میشود ۲- رایگان بودن انرژی باد ۳- توانائی تامین بخشی از انرژی برق ۴- کمتربودن نسبی قیمت انرژی حاصل از باد نسبت به انرژی های فسیلی ۵- کمتر بودن هزینه های سرمایه گذاری انرژی باد در بلند مدت ۶- تنوع بخشیدن به منابع انرژی و ایجاد سیستم پایدار انرزی ۷- قدرت مانور زیاد جهت بهره برداری در هر ظرفیت و اندازه از چند وات تا چندین مگاوات ۸- عدم نیاز به آب و زمین زیاد برای نصب ۹- نداشتن الودگی محیط زیست نسبت به سوخت های فسیلی
دورنمای اقتصادی استفاده از انرژی باد در ایران امیدبخش و در حال توسعه است زیرا استفاده از این انرژی موجب صرفه جویی فرآورده های نفتی می شود. در طی دهه گذشته در بسیاری از کشورها مطالعاتی جهت تخمین منابع انرژی باد در دسترس در هر منطقه انجام گرفته که خوشبختانه با تلاش سازمان انرژی های نو تهیه اطلس باد کشور به عنوان یکی از مهمترین پروژه های جاری آن سازمان در حال اجرا است که در انتخاب محل نصب توربین های بادی با راندمان بالا به سرمایه گذاران در این صنعت کلکهای اقتصادی قابل توجهی می نماید.
همچنین با بالا رفتن نرخ خرید برق از منابع انرژی های تجدیدپذیر از بخش خصوصی در ساعت اوج مصرف از ۶۵۰ ریال به هزار وسیصد ریال در ساعت کم بار از ۴۵۰ ریال به ۹۰۰ ریال افزایش یافته که سرمایه گذاران این صنعت سود لازم را کسب خواهند نمود. در مولدهای بادی باید روشی ابداع شود که بتوان انرژی تولید شده را در مواقعی که تولید بیشتر از حد مصرف است را برای استفاده از ساعات اوج مصرف ذخیره کرد به عبارت دیگر جریان متغییر باد را به یک منبع ثابت و همیشگی انرژی تبدیل ساخت. امروزه ذخیره کردن انرژی باد از طریق استفاده از باطری خانه صورت میگیرد و بطرق دیگری هم می توان این انرژی را ذخیره نمود.
مزارع بادی
معمولاً به چندین توربین بادی متمرکز در فضای وسیعی که با محاسباتی کنار هم قرار میگیرند و جهت تامین انرژی که از طریق شبکه برق توزیع می شود طراحی شده اند مزارع بادی گفته می شود. توربین های بادی منفرد بمنظور تامین انرژی مصرفی بار الکتریکی در محل طراحی می گردند که اندازه معمولی این توربین ها بین ۵۰ تا ۵۰۰ کیلو وات است و ۶۵۰ کیلو واتی این توربین ها در ایران نصب گردیده. در امریکا ـ دانمارک ـ هلند ـ آلمان به افراد اجازه داده می شود که توربین های بادی در تملک خود را به شبکه وصل نموده و تولید اضافی خود را به سازمان برق محلی بفروشند.
ظرفیت توربین های بادی نصب شده در دنیا به بیش از ۷۴۲۲۳ مگا وات رسیده است و کشورهای آلمان ـ اسپانیا و امریکا حائز رتبه اول تا سوم نصب بیشترین توربین های بادی در دنیا هستند کشور ما به لحاظ شمار مناطق باد خیز رتبه اول را بین کشورهای منطقه بخود اختصاص داده است . منجیل گیلان ـ دیزباد و بینالود خراسان رضوی و جرندق قزوین و برخی مناطق دیگر از مناطق بادخیز شناخته شده ایران هستند با مطالعات انجام شده میزان برق قابل استحصال از انرژی باد در ایران بیش از ۱۰۰۰۰ مگا وات تخمین زده شده است. به دلیل پتانسیل بالای کشور در وزش باد و هم سو با دیگر کشور ها تعریف و اجرای پروژه های بادی در دستور کار سازمان انرژی های نو ایران قرار گرفته است. اولین نیروگاه بادی کشور در منطقه منجیل با ظرفیت نصب شده بیش از صد مگا وات هدف به دست آوردن دانش فنی و تولید برق از انرژی باد و ایجاد بازار داخلی توربین های بادی تعریف شده است. تا کنون بیش از صد واحد توربین بادی در سایت نیروگاهی منجیل شامل منجیل ـ پسکولان ـ هرزویل ـ رودبار و بابائیان نصب و مورد بهره برداری قرارگرفته است توربین ها با توان های مختلف از ۳۰۰ تا ۶۵۰ کیلو وات می باشند.
باد یکی از مظاهر انرژی خورشیدی و همان هوای متحرک است و پیوسته جزء کوچکی از تابش خورشید که از خارج به اتمسفر میرسد، به انرژی باد تبدیل میشود. گرم شدن زمین و جو آن بطور نامساوی سبب تولید جریانهای همرفت (جابجایی) میشود و نیز حرکت نسبی جو نسبت به زمین سبب تولید باد است.
با توجه به اینکه مواد قابل احتراق فسیلی در زمین رو به کاهش است، اخیرا پیشرفتهای زیادی در مورد استفاده از انرژی باد حاصل شده است. انرژی باد اغلب در دسترس بوده و هیچ نوع آلودگی بر جای نمیگذارد و میتواند از نظر اقتصادی نیز در دراز مدت قابل مقایسه با سایر منابع انرژی شود. در سالهای اخیر کوشش فراوانی برای استفاده از انرژی باد بکار رفته و تولید انرژی از باد با استفاده از تکنولوژی پیشرفته در ابعاد بزرگ لازم و ضروری جلوه کرده است.
احتمالا نخستین ماشین بادی به توسط ایرانیان باستان ساخته شده است و یونانیان برای خرد کردن دانهها و مصریها ، رومیها و چینیها برای قایقرانی و آبیاری از انرژی باد استفاده کردهاند. بعدها استفاده ار توربینهای بادی با محور قائم سراسر کشورهای اسلامی معمول شده و سپس دستگاههای بادی با محور قائم با میلههای چوبی توسعه یافت و امروزه نیز ممکن است در برخی از کشورهای خاورمیانه چنین دستگاههایی یافت شوند. در قرن ۱۳ این نوع توربینها به توسط سربازان صلیبی به اروپا برده شد و هلندیها فعالیت زیادی در توسعه دستگاههای بادی مبذول داشتند، بطوری که در اواسط قرن نوزدهم در حدوود ۹ هزاز ماشین بادی به منظورهای گوناگون مورد استفاده قرار میگرفته است. در زمان انقلاب صنعتی در اروپا استقاده از ماشینهای بادی رو به کاهش گذاشت. استفاده از انرژی باد در ایالات متحده از سال ۱۸۵۴ شروع شد. از این ماشینها بیشتر برای بالا کشیدن آب از چاههای آب و بعدها برای تولید الکتریسیته استفاده شد.
بزرگترین ماشین بادی در زمان جنگ جهانی دوم توسط آمریکائیها ساخته شد. در شوروی سابق در سال ۱۹۳۱ ماشینی بادی با محور افقی بکار انداختند که انتظار میرفت ۱۰۰ کیلو وات برق به شبکه بدهد. ارتفاع برج ۲۳ متر و قطر پرهها ۳۰٫۵ متر بود.
باد مخرب است یا مفید؟
گهگاه توفانها و گردبادهای سهمگینی در گوشه و کنار جهان پدیدار میشود که اگر نیروی آنها بطور صحیح بکار گرفته شود، میتواند به جای مخرب بودن ، مفید باشد. اصول بهره برداری از انرژی باد از نخستین کوششهای انسان تا کنون تغییر نکرده است. با وزش باد ، قایقها و کشتیها به حرکت در میآیند و یا پره آسیاب بادی از طریق دندهها گردانده میشود. امروزه مولدهای الکتریسیته بادی به نحوی طراحی شدهاند که از حداکثر نیروی باد بهره برداری شود و انرژی باد بجای آسیاب کردن غلات ، بوسیله یک ژنراتور توربینی تبدیل به الکتریسیته میشود.
مزایای انرژی بادی
یکی از مزایای انرژی باد آن است که وزش باد در زمستانها سریعتر است و هنگامی که نیاز بیشتری به برق داریم، الکتریسیته بیشتری تولید میشود. این انرژی بدون ایجاد آلودگی ، دارای منبع انرژی پایان ناپذیر و فن آوری آزموده شده است. پیشرفتهای اخیر در صنعت ، همواره سبب کاهش هزینه الکتریسیته تولید شده توسط مولدهای بادی میباشد؛ این مبلغ کمتر از هزینه الکتریسیته تولید شده توسط زغال سنگ و شکافت هستهای است و از نظر اقتصادی قابل رقابت با سایر موارد میباشد.
همچنین مانند دیگر انرژیهای قابل تجدید و ادامه دار مخالفان زیادی ندارد. بریتانیا دارای موقعیتهای خوبی از نظر منبع باد در اروپا است. دانمارک در مقایسه با انگلستان که فقط ۲۵% درصد الکتریسیته مورد نیاز خود را از نیروی باد تأمین میکند، ۳٫۷ درصد (۶۰۰ میلیون وات) الکتریسیته مورد نیاز را از انرژی باد تهیه میکند؛ در صورتی که منبع باد انگلستان ۲۸ برابر بیش از دانمارک است.
ناکار آمدیهای انرژی بادی
گفته میشود که یکی از بزرگترین موانع بهره برداری از نیروی باد در بریتانیا ، مسأله تأثیر زیست محیطی آن است. بسیاری از مردم میگویند مولدهای بادی از نظر ظاهری ناخوشایند بوده و پر سر و صدا میباشند؛ بخصوص چون در نواحی زیبای خارج از مناطق شهری قرار دارند. اما باید گفت مولدی که سوخت آن زغال سنگ است، مسلما پر سر و صداتر و زشت تر از دکلهای آسیاب بادی خواهد بود. صدای متوالی توربینهای دکلهای آسیاب بادی برای کسانی که در نزدیکی آنها میباشند، یک موضوع مهم به شمار میرود. اکنون صدای این مولدها به کمک فناوری چرخ دندهها و توربینهای سه تیغهای قابل کنترل میباشد.
نیروگاه ساحلی
یک راه پیشگیری از شکایات مذکور ، بنا کردن مجموعه دکلهای بادی در پایگاههای ساحلی است که هیچ کس نه آنها را میبیند و نه صدایشان را میشنود؛ همچنین در آنجا اغلب وزش باد دو برابر خشکی میباشد. با اینکه هوای دریا طبیعتی تباه کننده دارد و سبب کاهش عمر مولدها میگردد، اما در عوض احتمال تخریب و خرابکاری در آنها کاسته میشود.
نیروگاههای جدید بادی
امروزه ارتفاع برجهای مخصوص انرژی باد به ۷۰ متر میرسد، میتوانند ۱٫۵ مگاوات برق تولید کنند. اما نصب روتورهای (چرخندهها) قویتر در این تأسیسات میتواند بهای الکتریسته حاصل از این منبع غیر سنگوارهای را تا حد قابل ملاحظهای کاهش دهد. در حال حاضر یک شرکت آلمانی در صدد است تا با تولید نسل جدیدی از تأسیسات بادی هزینه این منبع انرژی جایگزین را تا حد الکتریسیته هستهای کاهش دهد. برج جدید که ۹۰ متر ارتفاع دارد، قادر است ۵ مگاوات الکتریسیته تولید کند، از آنجا که مجموعه چرخ دندهها و مواد در یک واحد جای دارند، بخش محرک بسیار سبکتر از نمونههای قبلی است. این ویژگی امکان استفاده از این تأسیسات را در دریاهای آزاد که در آنها بادهای قویتری میوزد، آسانتر میسازد.
از اطلاعات مربوط به صنعت هواپیمایی ، آیرودینامیک ، الکترونیک و … در ساخت این ماشینها بهره گیری میشود. به این ترتیب پروانههایی ساخته میشود که برای بادهای تند بطور سریع کار میکند. ماشینهای دیگر غیر از پروانه نیز مورد نظر بوده و در حال توسعه است. دو درصد از انرژی خورشید که به زمین میرسد به باد تبدیل میگردد، ۳۵ درصد انرژی باد در ضخامت یک کیلومتری از سطح زمین موجود است. محاسبات نشان میدهد که برای تمام سیاره زمین این انرژی ۲۰ برابر انرژی مصرفی دنیا است.
نیروگاه بادی در آسمان
بهرهگیری از نیروی باد به عنوان یکی از منابع انرژی نو روز به روز بیشتر میشود. توان کنونی جهان ، حدود ۵۰ هزار مگاوات است؛ یعنی چیزی در حدود توان ۵۰نیروگاه هستهای. اما هنوز مشکلاتی بر سر راه بهرهبرداری از این الکتریسیته سبز وجود دارد. توربینهای چرخان باعث تداخل در دریافت تلویزیونی میشوند و به نظر میرسد وقتی باد نمیوزد، منظره ناخوشایندی از چیزهایی بیمصرف را به نمایش میگذارند.
اما برایان رابرت ، مهندس استرالیایی ، راه حل جالبی برای این کار دارد: به جای برافراشتن توربینها روی زمین ، آنها را در جریان تند باد در ارتفاع ۱۵ تا ۴۵ هزار پایی شناور میسازیم. او با همکاری سه مهندس دیگر دستگاهی را ساختهاند که ژنراتور الکتریکی پرنده (FEG) نام گرفته است. این دستگاه مانند بادبادک در هوا شناور میماند و بادهایی با سرعت ۲۰۰ مایل بر ساعت ، پرههای آن را میچرخانند. جریان الکتریکی تولید شده از راه رشته بسیار محکمی به ایستگاه زمینی فرستاده میشود. به نظر این مهندس استرالیایی میتوان ۶۰۰ عدد از این دستگاهها را در هوا داشت که هر کدام ۲۰ مگاوات برق تولید میکنند.
محاسبه سرعت میانگین باد
بادها از یک قانون کلی تبعیت میکنند، ولی از لحاظ شدت روزانه و مدت وزش در هر نقطه از زمین بطور قابل ملاحظهای تغییر میکند. سرعت باد نسبت به ارتفاع از سطح دریا تغییر میکند. با آزمایشهایی که انجام یافته ، نسبت توان تولیدی در ارتفاع ۱۵۰۰ متری به توان تولیدی در ارتفاع ۵۰ متری برابر ۲۵ و در ارتفاع ۳۰۰ متری این نسبت برابر ۱۰ میباشد.
مسائل اقتصادی ماشینهای بادی
امروزه تکنولوژی استفاده از انرژی باد در بسیاری از کشورها در دسترس بوده و ارزانترین راه برای تهیه الکتریسیته از مشتقات انرژی خورشیدی تشخیص داده شده است. بهای انرژی تولید شده به عوامل محیطی و عملی و نیز نوع ماشین بکار گرفته شده بستگی دارد. با بررسیهای مختلفی که در زمینه قیمت استفاده از انرژی باد انجام گرفته است، نشان میدهد که گر چه هزینه ماشینهای بادی با بزرگی و نیز ازدیاد توان تخمینی آنها افزایش مییابد، ولی بهای هر کیلو وات انرژی آنها کاهش پیدا میکند.
وقتی کاربردهای جمعی ماشینهای بادی مورد نظر باشد، هزینههای کاربردهای جمعی ماشینها در ابعاد کوچک است. لازم به یاد آوری است که در انتخاب دستگاههای بزرگ محدودیتهایی وجود دارد. مثلا اگر سرعت انتهایی پره ماشین بادی به حد سرعت صوت و یا بیشتر برسد تولید موج ضربه کرده و سبب گرم شدن و فرسودگی و از کار افتادن سریع ماشین میشود.
علاوه بر اینکه باید سعی شود تا ماشینهای بادی هزینه اصلی (هزینه ساخت روتور ، دکل و ..) کمتری داشته باشند و بایستی در محلهایی نیز که باد قابل ملاحظهای دارند نصب شوند و ماشین برای سرعت باد عملی تنظیم شده باشد. تهیه ماشینی که برای تمام سرعتهای باد کار کند، گرانتر تمام میشود. ماشینهای معمولی بادی اصولا برای جلوگیری از مصرف سوختهای دیگر در ایام وزش باد بکار میروند و همراه با سایر دستگاههای تولید انرژی نیز ار آنها استفاده میشود.
اگر از ماشین بادی بصورت تنها منبع انزژی استفاده شود، باید دستگاههای ذخیره انرژی در کنار ماشینهای بادی نظیر انبارهها ، ذخیره هیدروژن به توسط الکتریسیته ، دستگاههای ذخیزه حرارتی ، دستگاههای ذخیره انرژی جنبشی (چرخ طیار ، دستگاههای الکترومغناطیسی فوق هادی) ، دستگاههای ذخیره انرژی پتانسیل (نظیر دستگاههای سیالی پمپی با دستگاههای ذخیره فشاری) بکار گرفته شوند. با اضافه کردن دستگاههای دخیره ، بهای برق تولیدی ممکن است به مراتب افزایش یابد.
از حدود ۳۰ سال پیش محققان به فکر استفاده از توربینهای بادی برای تولید انرژی الکتریکی افتادند. که نتیجه آن توربینهای بادی از رنج چند صد وات خانگی (پشت بامی) تا چندین مگاوات بزرگ میباشد. این توربینها دارای انواع با پرههای افقی و عمودی میباشند، که نوع دارای پرههای افقی دارای کاربرد و بازده بیشتری است. از لحاظ نوع تکنولوژی حاکم بر ژنراتور این سیستمها بایستی اشاره کرد که توربینهای بادی بزرگ معمولا از ژنراتورهای آسنکرون دو سیم پیچه استفاده میکنند لیکن انواع کوچکتر دارای ژنراتورهای آهنربا دائم یا DC نیز هستند. با این تفاسیر برق تولیدی این ژنراتورها کیتواند AC یا DC باشد. در بسیاری از سیستمهای جدیدتر سیستم کنترل هوشمند گشتاور و سیستمهای کنترل جهت پرهها نیز وجود دارد. توربینهای بزرگ با توجه به عوامل آب و هوایی معمولا در ۳ محل مورد استفاده قرار میگیرند: سیستمهای ساحلی، سیستمهای وسط دریا و سیستمهای روی خشکی.
شرکت ما دارای توانمندی لازم در امر مشاوره و طراحی نیروگاههای بادی میباشد. از انواع بسیار بزرگ چند مگاواتی تا سیستمهای هایبرید خانگی چند صد واتی. علاوه بر امر طراحی این نیروگاهها ، ساخت و تولید انواع مبدلهای مربوطه (اینورترها)، جهت استفاده ایزوله یا متصل به شبکه جز محصولات ما میباشد.
تبدیل انرژی باد به سایر گونه های مفید مثل نیروی برق، نیروی باد نام دارد. انرژی بادی به گونه های مختلف توسط توربین های بادی تبدیل می گردد. با استفاده از ژنراتورهای الکتریکی انرژی باد را می توان به انرژی الکتریکی تبدیل کرد. اولین استفاده از انژی با توسط آسیاب های بادی بوده است. آسیاب بادی موتورهایی دارد که می تواند با استفاده از باد انرژی تولید کند. این انرژی در روستاها و برای مصارف کشاورزی مثل سائیدن، پمپ زدن، چکش زدن و احتیاجات مختلف در مزارع مورد استفاده قرار می گیرد. حتی امروزه، انرژی باد در زمین های بزرگ مخصوص این کار، مورد استفاده واقع می شود تا انرژی لکتریکی را برای نواحی روستایی و سایر مکان های دور از دسترس فراهم کند. انرژی باد بیشتر بطور ممتد در مناطقی مثل دانمارک، آلمان، اسپانیا، هند و برخی نواحی از ایلت متحده امریکا مورد استفاده قرار می گیرد. یکی از بزرگترین گونه های انرژی سبز است که امروزه در جهان استفاده می شود. انرژی باد در مناطقی بیشتر مورد استفاده است که سرعت باد ۱۰ متر بر ساعت باشد.
فواید
یکی از بزرگترین فواید انرژی باد این است که به مقدار انبوه وجود دارد. همچنین این نیرو قابل تجدید است. یکی از امتیازات دیگر آن، این است که در بسیاری موارد قابل انتشار و ارزان است و همچنین باعث کاهش تشعشعات گازهای سمی است. همچنین روشهای سنتی تولید انرژی از آن جهت که مدام ارزان و ارزانتر می شود، بسیار سود ده هستند. انرژی باد به زودی یکی از ارزانترین راهها برای تولید انرژی در ابعاد بزرگ تبدیل خواهد شد. از دهه هشتاد به بعد هزینه تولید انرژی بادی تقریبا ۸۰% کاهش یافته است. علیرغم اقتصادی بودن آن گفته می شود که اثرات گازهای گلخانه ای را کاهش می دهد. انرژی باد هیچ آلودگی تولید نمی کند همچنین یکی از گونه های بی نهایت پایدار انرژی است. باد وجود خواهد داشت تا زمانی که خورشید وجود دارد که آن هم نزدیک به ۴ بیلیون سال است.
بصرت تئوریکی اگر کلیه نیروی باد در دسترس انسان قرار بگیرد میزان آن تقریبا ۴ برابر میزان کل انرژی است که هم اکنون در جهان در دسترس است و هیچ کشوری وابسته به آن نیست. در زمانی که قیمت نفت و بنزین رو به افزایش است، انرژی باد می تواند جواب مناسبی باشد.
مضرات با این وجود، مضراتی نیز در مورد این انرژی وجود دارد که ممکن است از محبوبیت آن بکاهد. با وجود اینکه هزینه ی تولید این انرژی بسیار پایین است، حتی امروز هم توربین های متعددی باید ساخته شود تا بتواند مقدار مناسبی از انرژی بادی را تولید کند. با وجود اینکه نیروی باد، آلودگی تولید نمی کند اما توربین های آن صدای زیادی تولید می کنند، که در حقیقت منجر به آلودگی صوتی می شود.
باد هیچ وقت قابل پیش بینی نیست. تا زمانی که انرژی باد نیاز به دانش آب و هواشناسی و شرایط باد در طولانی مدت است حتی پیشرفته ترین ماشین ها نیز نمی توانند پیش بینی محصول را انجام دهند. (میزان باد تولیدی). اما در جاهایی که انرژی باد بیش از حد مورد نیاز باشد این امر قدری نا ممکن است چرا که نمی توان به طور قطع روی آن حساب کرد.
بسیاری از زمین های مستعد برای این کار، یعنی جایی که انرژی باد می تواند در ابعاد وسیع تولید شود، بسیار دور تر از مکان هایی است که امکان بیشترین تولید باد وجود دارد. لذا ممکن است قضیه اقتصادی بودن آن با ساخت ایستگاههای فرعی و خطوط انتقال دچار تردید شود.
نیروی باد غیر قابل ارسال است لذا همین مسئله باعث می شود در نام بردن آن به عنوان ابتدایی ترین تهیه کننده انرژی شک و تردید ایجاد شود. انرژی باد بستگی به نحوه وزش باد در مناطق بادگیر دارد پس یکی از منابع ناپایدار است و تولید باد به فاکتورهای متعددی نظیر سرعت باد و رفتار توربین ها دارد. برخی منتقدان بر این باورند که انرژی باد در مواردی که تقاضا بالاست، پیشنهاد مناسبی نیست.
از انرژی بادی نیز می توان برای انجام یک سری از کارها استفاده نمود. انرژی جنبشی باد را می توان به شکل های دیگری از انرژی ، اعم از مکانیکی یا الکتریکی، تبدیل کرد.
یک قایق بادبانی با استفاده از انرژی بادی در آب حرکت می کند. این یکی از انواع کارهایی است که انرژی بادی می تواند انجام دهد. کشاورزان سالها است که از انرژی حاصل از آسیاب های بادی برای پمپاژ آب از چاهها استفاده می کنند.
در هلند، قرن ها است که از آسیابهای بادی جهت پمپاژ آب از نواحی کم عمق استفاده می شود. همانگونه که در آسیاب های آبی، چرخ آسیاب توسط نیروی آب می چرخد، از انرژی باد نیز می توان برای چرخش سنگهای بزرگ آسیاب، جهت آسیاب نمودن گندم یا ذرت، استفاده کرد. امروزه از انرژی باد جهت تولید برق نیز استفاده می شود. در یک توربین بادی، وزش باد باعث گردش توربین ها، درست مثل یک فرفره بزرگ اسباب بازی، می گردد. لازم به ذکر است که این وسیله یک آسیاب بادی نبوده بلکه یک توربین بادی است . آسیاب بادی برای خرد کردن گندم و ذرت و نیز پمپاژ آب استفاده می شود.
تیغه های توربین متصل به توپی (توپی چرخ) بوده که در روی یک شافت (میله) در حال چرخش ، نصب شده است. این شافت از جعبه انتقال دنده، که در آن سرعت چرخش افزایش می یابد، عبور می کند. افزایش سرعت شافت باعث چرخش ژنراتور و در نتیجه تولید برق میشود.
اگر وزش باد بسیار زیاد باشد ، توربین دارای ترمزی است که از چرخش سریع تیغهها و در نتیجه آسیب دیدگی آنها جلوگیری می کند.
از یک توربین بادی کوچک می توان جهت تأمین برق یک خانه یا مدرسه استفاده نمود. در تصویر توریبنی را مشاهده می کنید که انرژی لازم برای یک خانه را تأمین می نماید . اما در تصویر دیگر ، بچههایی را ملاحظه می کنید که در زیر یک توربین بادی، که برق مورد نیاز مدرسه را تأمین می نماید، بازی می کنند.
در ایالت کالیفرنیا ، نواحی بادخیز زیادی وجود دارد ، و در بسیاری از مناطق زمین باد در حال وزش است. اما مسئله اصلی این است که وزش بادهای شدید، دائمی نیست . در کالیفرنیا ، معمولاً ماههای تابستان پربادتر است، زیرا در این زمان باد از نواحی سردتر بداخل کالیفرنیا می وزد، درست مثل جایگزینی هوا سرد اقیانوس بجای هوای گرم بالا آمده در صحراها و دره های گرم مرکزی کالیفرنیا.
برای اینکه یک توربین بادی به نحو احسن کارکند، سرعت باد معمولاً باید بیش از ۱۲ تا ۱۴ مایل در ساعت باشد. برای چرخش سریع توربین ها و در نتیجه تولید برق ، داشتن چنین سرعتی برای باد ضروری است. معمولاً هر یک از توربین ها ، برقی در حدود ۵۰ تا ۳۰۰ کیلو وات تولید می کنند. هر کیلو وات برابر با ۱۰۰۰ وات است. با ۱۰۰۰ وات برق می توان ۱۰ لامپ ۱۰۰ واتی را روشن نمود. بنابراین یک توربین بادی ۳۰۰ کیلو واتی (۳۰۰۰۰۰ وات) می تواند ۳۰۰۰ لامپ ۱۰۰ واتی را روشن کند.
تا سال ۱۹۹۹ حدود ۱۱۳۶۶ توربین بادی در ایالت کالیفرنیا وجود داشت. مجموعه ای از توربین های بادی را مزارع باد می نامند.
در تصویر مزرعه باد پالم اسپرینگ (palm springs) را مشاهده می کنید . کل این توربین ها اکثراً در سه ناحیه، که باد خیزترین نواحی ایالت کالیفرنیا هستند قرار دارند.
-گذرگاه آلتا مونت(Altamont pass) ، شرق سانفرانسیسکو.
- گذرگاه سان گورگونییو (san gorgonio pass) نزدیک پالم اسپرینگ.
- تچاپی (Tehachapi) ، جنوب بیکرفیلد.
این سه منطقه رویهم برق مورد نیاز شهری به اندازه سانفرانسیسکو را تأمین می نمایند. در حدود ۱۱ درصد از کل برق بادی جهان در ایالت کالیفرنیا وجود دارد . آلمان و دانمارک نیز جزو کشورهایی هستند که از انرژی بادی به مقدار زیادی استفاده می کنند. برق تولیدی هر یک از توربین های مزرعه باد جمع آوری شده و مجموعاً به ترانسفورماتور فرستاده می شود. در ترانسفورماتور، ولتاژ برق جهت ارسال به مسافت های دور از طریق خطوط فشار قوی ، افزایش می یابد. منظور از توان بادی تبدیل انرژی باد به نوعی مفید از انرژی مانند انرژی الکتریکی است که این کار به وسیله توربینهای بادی صورت میگیرد. در آسیابهای بادی از انرژی باد مستقیماً برای خرد کردن دانهها و یا پمپ کردن آب استفاده میشود. در انتهای سال ۲۰۰۶ میزان ظرفیت تولیدی برق بادی در سراسر جهان برابر ۷۳٫۹ گیگاوات بود. گرچه این میزان چیزی در حدود یک درصد از کل انرژی الکتریکی تولیدی در جهان محسوب میشد اما در طول بازه زمانی بین سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۶ تقریباً چهار برابر شدهاست. در این میان کشورهای دانمارک با ۲۰ درصد، اسپانیا و پرتغال با ۹ درصد و آلمان با ۷ درصد از نظر درصد تولید برق بادی از کل تولید انرژی الکتریکی در جایگاههای نخست قرار دارند. انرژی بادی در مقادیر زیاد در مزارع بادی تولید و به شبکه الکتریکی متصل میشود. از توربینها در تعداد کم معمولاً فقط برای تامین برق در مناطق دور افتاده استفاده میشود. اما از جمله دلایل تمایل کشورها برای افزایش ظرفیت تولید برق بادی مزایا بسیار زیاد این روش تولید انرژی الکتریکی است چراکه انرژی بادی فراوان، تجدیدپذیر و پاک است و همچنین در مقایسه با استفاده از انرژی سوختهای فسیلی میزان کمتری گاز گلخانهای منتشر میکند.
قدیمیترین روش استفاده از انرژی باد، به ایران باستان باز میگردد. برای نخستین بار، ایرانیان موفق شدند با استفاده از نیروی باد، دلو (دولاب) یا چرخ چاه را به گردش درآورده و از چاههای آب خود، آب را به سطح مزارع برسانند. منشا باد یک موضوع پیچیدهاست. از آنجاییکه زمین بطور نامساوی به وسیله نور خورشید گرم میشود بنابراین در قطبها انرژی گرمایی کمتری نسبت به مناطق استوایی وجود دارد همچنین درخشکیها تغییرات دما با سرعت بیشتری انجام میپذیرد و بنابراین خشکیها زمین نسبت به دریاها زودتر گرم و زودتر سرد میشوند. این تفاوت دمای جهانی موجب به وجود آمدن یک سیستم جهانی تبادل حرارتی خواهد شد که از سطح زمین تا هوا کره، که مانند یک سقف مصنوعی عمل میکند، ادامه دارد. بیشتر انرژی که در حرکت باد وجود دارد را میتوان در سطوح بالای جو پیدا کرد جایی که سرعت مداوم باد به بیش از ۱۶۰ کیلومتر در ساعت میرسد و سرانجام باد انرژی خود را در اثر اصطکاک با سطح زمین و جو از دست میدهد. یک برآورد کلی اینگونه میگوید که ۷۲ تراوات (TW) انرژی باد بر روی زمین وجود دارد که پتانسیل تبدیل به انرژی الکتریکی را دارد و این مقدار قابل ترقی نیز هست.
توان پتانسیل توربین انرژی موجود در باد را میتوان با عبور آن از داخل پرههای و سپس انتقال گشتاور پرهها به روتور یک ژنراتور استخراج کرد. در این حالت میزان توان تبدیلی با تراکم باد، مساحت ناحیه جاروب شده توسط پره و مکعب سرعت باد بستگی دارد. زمانی که توربین انرژی باد را میگیرد سرعت باد کم خواهد شد که این خود باعث جدا شدن باد میشود. آلبرت بتز (Albert Betz) فیزیکدان آلمانی در ۱۹۱۹ اثبات کرد که یک توربین حداکثر میتواند ۵۹ درصد از انرژی بادی را که در مسیر آن میوزد را استخراج کند.
جاگذاری توربین انتخاب مکان مناسب برای نصب نیروگاه بادی و جهت نصب توربینها در محل از نکات حیاتی برای توسعه اقتصادی این گونه نیروگاههاست. گذشته از دسترسی باد مناسب در محل مورد بحث، عوامل مهم دیگری مانند دسترسی به خطوط انتقال، قیمت زمین مورد استفاده، ملاحظات استفاده از زمین و مسائل زیست محیطی ساخت و بهرهبرداری نیز در انتخاب یک محل برای نصب نیروگاهها موثر است. از این رو استفاده از نیروگاههای بادی در مناطق دور از ساحل ممکن است هزینههای مربوط به ساخت یا ضریب ظرفیت را با استفاده از کاهش هزینههای تولید برق جبران کنند.
بهرهبرداری از برق بادی در جهان هزاران توربین بادی در حال بهرهبرداری وجود دارد که ظرفیت تولیدی آنها به ۷۳٫۹۰۴ مگاوات میرسد و در این میان اتحادیه اروپا ۶۵٪ از کل توان بادی جهان را تولید میکند. تولید برق بادی در میان دیگر روشهای تولید انرژی الکتریکی دارای بیشتری شتاب رشد در قرن ۲۱ بودهاست به طوری که تولید توان بادی جهان در بین سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۶ چهار برابر شدهاست. در دانمارک و اسپانیا برق بادی حدود ۱۰٪ یا بیشتر ازکل تولید انرژی الکتریکی را تشکیل میدهد. گرچه ۸۱٪ از توان بادی تولید شده در جهان به ایالات متحده و اتحادیه اروپا تعلق دارد اما سهم پنج کشور اول تولید کننده برق بادی از ۷۱٪ در سال ۲۰۰۴ به ۵۵٪ در سال ۲۰۰۵ کاهش یافتهاست. انجمن جهانی انرژی بادی پیشبینی کرده در سال ۲۰۱۰ ضرفیت تولیدی برق بادی به ۱۶۰ گیگاوات برسد. با توجه به میزان تولید کنونی ۷۳٫۹ مگاوات این رقم پیشبینی یک رشد ۲۱٪ را در هر سال نشان میدهد. از جمله کشورهایی که سرمایه گذلری زیادی در این زمینه انجام دادهاند میتوان به آلمان, اسپانیا, ایالات متحده, هند و دانمارک اشاره کرد. کشور دانمارک یکی از کشورهای برجسته در تولید تجهیزات و استفاده از توان بادی است. دولت دانمارک در دهه ۱۹۷۰ ملزم شد تا تولید انرژی الکتریکی از انرژی باد را به ۵۰٪ کل تولید برق برساند و تا به امروز برق بادی ۲۰٪ (بیشترین میزان تولید برق بادی از نظر درصد تولید) از کل تولید انرژی الکتریکی در این کشور را تشکیل میدهد؛ این کشور هچنین پنجمین تولید کننده بزرگ برق بادی محسوب میشود (در حالی که دانمارک از نظر میزان مصرف در جهان رتبه ۵۶ را دراست). آلمان و دانمارک دو کشور پیشتاز در زمینه صادرات توربینهای بزرگ (۰٫۶۶ تا ۵ مگاوات) به حساب میآیند. آلمان یکی از کشورهای پیشتاز در زمینه تولید برق بادی بودهاست به طوری که در سال ۲۰۰۶ این کشور ۲۸٪ از کل توان بادی تولید شده در جهان (۷٫۳٪ در آلمان) را به خود اختصاص دادهاست. این در حالی است که آلمان برنامه دارد تا سال ۲۰۱۰ ۱۲٫۵٪ از کل توان تولیدی خود را از منابع تجدیدپذیر تامین نماید. کشور آلمان دارای حدود ۱۸۶۰۰ توربین بادی است که بیشتر آنها در شمال آلمان نصب شدهاند که در این میان سه توربین از بزرگترین توربینهای جهان نیز وجود دارند. در سال ۲۰۰۵ دولت اسپانیا قانونی را تصویب کرد که بر طبق آن نصب ۲۰۰۰۰ مگاوات ظرفیت بادی تا سال ۲۰۱۲ در برنامه دولت قرار گرفت. البته در سال ۲۰۰۶ یارانهها و پشتیبانی دولت از ساخت این ظرفیتها به ناگهان قطع شد. قابل ذکر است که در سال ۲۰۰۵ در هر دو کشور آلمان و اسپانیا تولید انرژی الکتریکی از راه استفاده از نیروگاههای بادی از تولید انرژی الکتریکی به وسیله نیروگاههای برق آبی بیشتر بود. در سالهای اخیر ایالات متحده از هر کشور دیگری بیشتر توربین بادی به شبکه برق خود افزودهاست. تولید برق بادی در ایالات متحده در بازه زمانی بین فوریه ۲۰۰۶ تا فوریه ۲۰۰۷ ۳۱٫۸٪ رشد را نشان میدهد. ایالت تگزاس با پیشی گرفتن از کالیفرنیا اکنون بیشترین تولید برق بادی را دربین ایالتهای مختلف این کشور دارد. تگزاس در سال ۲۰۰۹ نزدیک به ۱۷٪ برق خود را از باد بدست آورد[۳]، و تگزاس اکنون بزرگترین مزرعه بادی جهان را با ۷۸۲ مگاوات ظرفیت در روستایی بنام راسکو در اختیار دارد.
برق بادی در مقیاسهای کوچک تجهیزات تولید برق بادی در مقیاس کوچک (۱۰۰ کیلووات یا کمتر) معمولاً برای تغذیه منازل، زمینهای کشاورزی یا مراکز تجاری کوچک مورد استفاده قرار میگیرد. در برخی از مکانهای دور افتاده که مجبور به استفاده از ژنراتورهای دیزلی هستند مالکان محل ترجیح میدهند که از توربینهای بادی استفاده کنند تا از ضرورت سوزاندن سوختها جلوگیری شود. در برخی موارد نیز برای کاهش هزینههای خرید برق یا برای استفاده برق پاک از این توربینها استفاده میشود. برای تغذیه منازل دورافتاده از توربینهای بادی با اتصال به باتری استفاده میشود. در ایالات متحده استفاده از توربینهای بادی متصل به شبکه در رنجهای ۱ تا ۱۰ کیلووات برای تغذیه منازل به طور فزایندهای در حال گسترش است. توربینهای متصل به شبکه در هنگام کار نیاز به استفاده از برق شبکه را از بین میبرند. در سیستمهای جدا از شبکه یا باید از برق به صورت دورهای استفاده کرد و یا از باتری برای ذخیرهسازی انرژی استفاده کرد. در مناطق شهری که امکان استفاده از باد در مقیاسهای زیاد وجود ندارد نیز ممکن است از انرژی بادی در کاربردهای خاصی مانند پارک مترها یا درگاههای بیسیم اینترنت با استفاده از یک باتری یا یک باتری خورشیدی استفاده شود تا ضرورت اتصال به شبکه از بین برود.
آثار زیست محیطی انتشار CO۲ و آلودگی توربینها بادی برای راهاندازی و بهرهبرداری نیاز به هیچ گونه سوختی ندارند و بنابراین در قبال انرژی الکتریکی تولید آلودگی مستقیمی ایجاد نمیکنند. بهرهبرداری از این توربینها دیاکسید کربن, دیاکسید گوگرد, جیوه، ذرات معلق یا هیچ گونه عامل آلوده کننده هوا تولید نمیکند. اما توربینها بادی در مراحل ساخت از منابع مختلفی استفاده میکنند. در طول ساخت نیروگاههای بادی باید از موادی مانند فولاد, بتن, آلمینیوم و… استفاده کرد که تولید و انتقال آنها نیازمند مصرف انواع سوختهاست. دیاکسید کربن تولید شده در این مراحل پس از حدود ۹ ماه کار کردن نیروگاه جبران خواهد شد. نیروگاههای سوخت فسیلی که برای تنظیم برق تولیدی در نیروگاههای بادی مورد استفاده قرار میگیرند موجب ایجاد آلودگی خواهند شد: بعضی از اوقات به این نکته اشاره میشود که نیروگاههای بادی نمیتوانند میزان دیاکسید کربن تولیدی را کاهش دهند چراکه برق تولیدی از طریق نیروگاه بادی به دلیل نامنظم بودن همیشه باید به وسیله یک نیروگاه سوخت فسیلی پشتیبانی شود. نیروگاههای بادی نمیتوانند به طور کامل جایگزین نیروگاههای سوخت فسیلی شوند اما با تولید انرژی الکتریکی مبنای تولیدی نیروگاههای حرارتی را کاهش داده و از تولید آنها میکاهند که به این ترتیب میزان انتشار دیاکسید کربن کاهش مییابد.
تاثیرات بوم شناختی برخلاف نیروگاههای هستهای و نیروگاههای سوخت فسیلی که مقدار زیادی آب را برای خنک کردن منتشر میکنند، نیروگاههای بادی نیازی به آب برای تولید انرژی الکتریکی ندارند. درباره نشت روغن یا آب سیالی که در نیروگاهها مورد استفاده قرار میگیرد حوادث متعددی گزارش شده. در برخی موارد سیال وارد آب شرب مناطق اطراف نیز میشود که خسارتهایی را بر جای خواهد گذاشت. این سیالهای معمولاً در اثر حرکت در پره توربین موادی را در خود حل کرده و سپس در محیط پراکنده میکنند.
استفاده از زمین توربینهای بادی باید ده برابر قطرشان در راستای باد غالب و پنج برابر قطرشان در راستای عمودی از هم فاصله داشته باشند تا کمترین تلفات حاصل شود. در نتیجه توربینهای بادی تقریباً به ۰٫۱ کیلومترمربع مکان خالی به ازای هر مگاوات توان نامی تولیدی نیازمند هستند. معمولا برای نصب این توربینها نیازی به پاکسازی درختان منطقه نیست. کشاورزان میتوانند برای ساخت این توربینها زمینهای خود را به شرکتهای سازنده اجاره میدهند. در ایالات متحده کشاورزان حدود ۲ تا ۵ هزار دلار به ازای هر توربین در هر سال دریافت میکنند. زمینها مورد استفاده قرار گرفته برای توربینها بادی همچنان میتوانند برای کشاورزی و چرای دام مورد استفاده قرار بگیرند چراکه تنها ۱٪ از زمین برای ساخت پی توربین و راه دسترسی مورد استفاده قرار میگیرد و به عبارت دیگر ۹۹٪ زمین هنوز قابل استفادهاست. توربینهای بادی عموما در مناطق شهری نصب نمیشوند چراکه ساختمانها جلوی وزش باد را سد میکنند و قیمت زمین نیز معمولاً زیاد است. با این حال پروژه نمایشی تورنتو اثبات کرد که نصب توربینهای بادی در چنین مکانهایی نیز ممکن است.
آثار بر روی حیات وحش برخی از توربینهای بادی موجب کشته شدن پرندهها به ویژه پرندههای شکاری میشوند البته مطالعات نشان میدهد که تعداد پرندههای کشته شده توسط توربینهای بادی در مقابل عوامل انسانی دیگر کشته شدن پرندگان مانند خطوط برق، ترافیک، شکار، ساختمانهای بلند و به ویژه استفاده از منابع آلوده انرژی تعداد بسیار ناچیزی است؛ برای مثال در انگلستان که در آن چندین هزار توربین بادی وجود دارد تقریباً در هر سال تنها یک پرنده در هر توربین کشته میشود در حالی که تنها در اثر آثار مخرب استفاده از خودروها هر سال در حدود ۱۰ میلیون پرنده کشته میشوند. در ایالات متحده توربینها هر سال در حدود ۷۰٬۰۰۰ پرنده را میکشند که در مقابل ۵۷ میلیون پرنده کشته شده در اثر استفاده از خودروها یا ۹۷٫۵ میلیون پرنده کشته شده در اثر برخورد با شیشهها مقدار اندکی است. مقالهای در رابطه با طبیعت اظهار داشته که هر توربین به طور متوسط هر سال ۰٫۰۳پرنده یا به عبارتی ۱ پرنده در طول ۳۰ سال میکشد.
بزرگترین توربین بادی جهان بزرگترین توربین بادی جهان درحال حاضر در دریای شمال در فاصله ۲۴ کیلومتری سواحل اسکاتلند نصب شده و در حال آزمایش است. این نخستین باری است که توربینهایی به این ابعاد در دریا آزمایش میشوند. ژنراتور توربینها در عمق ۴۴ متری سطح دریا کار گذاشته شدهاست که در نوع خود رکورد جدیدی است.[۵] توربینهایی در این ابعاد برای نصب در دریا و دور از ساحل مناسب هستند تا از وزش پیوسته و بدون تلاطم باد بهرهگیری کنند. انتظار میرود این توربینها ۹۶ درصد اوقات شبانهروز (۸۴۴۰ ساعت در سال) در حال کار باشند.
انرژی بادی در ایران در ایران با توجه به وجود مناطق بادخیز طراحی و ساخت آسیابهای بادی از ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح رایج بوده و هم اکنون نیز بستر مناسبی جهت گسترش بهره برداری از توربینهای بادی فراهم میباشد. مطالعات و محاسبات انجام شده در زمینه تخمین پتانسیل انرژی باد در ایران نشان دادهاند که تنها در ۲۶ منطقه از کشور (شامل بیش از ۴۵ سایت مناسب) میزان ظرفیت اسمی سایتها، با در نظر گرفتن یک راندمان کلی ۳۳٪، در حدود ۶۵۰۰ مگاوات میباشد. و این در شرایطی است که ظرفیت اسمی کل نیروگاههای برق کشور در حال حاضر حدود ۵۰۰۰۰ مگاوات میباشد. [۱] در سال ۲۰۰۴ میلادی تنها ۲۵ مگاوات از ۳۳۰۰۰ مگاوات برق تولید شده در ایران با استفاده از انرژی بادی تولید شده بود. در سال ۲۰۰۶ میلادی سهم برق تولید شده در ایران با استفاده از انرژی بادی ۴۵ مگاوات بود (رتبه سی ام در دنیا) که به نسبت سال ۲۰۰۵ رشد چهل درصدی را نشان میداد. در سال ۲۰۰۸ میلادی نیروگاه بادی منجیل (در استان گیلان) و بینالود (در استان خراسان رضوی) در یک سال ۱۲۸۰۰۰ مگاوات برق تولید کردند. ظرفیت برق بادی در ایران در سال ۲۰۰۹ میلادی ۱۳۰ مگاوات ساعت بودهاست.[۲]
ایران عضو مجمع جهانی انرژی بادی می باشد.
کشور ایران از لحاظ منابع مختلف انرژی یکی از غنی ترین کشورهای جهان محسوب می گردد، چرا که از یک سو دارای منابع گسترده سوختهای فسیلی و تجدید ناپذیر نظیر نفت و گاز است و از سوی دیگر دارای پتانسیل فراوان انرژیهای تجدید پذیر از جمله باد می باشد. با توسعه نگرشهای زیست محیطی وراهبردهای صرفه جویانه در بهره برداری از منابع انرژیهای تجدید ناپذیر، استفاده از انرژی باد در مقایسه با سایر منابع انرژی مطرح در بسیاری از کشورهای جهان رو به فزونی گذاشته است. استفاده از تکنولوژی توربینهای بادی به دلایل زیر می تواندیک انتخاب مناسب در مقایسه با سایر منابع انرژی تجدید پذیر باشد : قیمت پایین توربینهای برق بادی در مقایسه با دیگر صور انرژیهای نو کمک در جهت ایجاد اشتغال در کشور عدم آلودگی محیط زیست در کشورهای پیشرفته نظیر آلمان، دانمارک، آمریکا،اسپانیا، انگلستان، و بسیاری کشورهای دیگر، توربینهای بادی بزرگ و کوچک ساخته شده است و برنامه هایی نیز جهت ادامه پژوهشها و استفاده بیشتر از انرژی باد جهت تولید برق در واحدهایی با توان چند مگاواتی مورد مطالعه می باشد.
نمایی از نیروگاه بادی منجیل
در ایران نیز با توجه به وجود مناطق بادخیز طراحی و ساخت آسیابهای بادی از ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح رایج بوده و هم اکنون نیز بستر مناسبی جهت گسترش بهره برداری از توربینهای بادی فراهم می باشد.مولدهای برق بادی می تواند جایگزین مناسبی برای نیروگاه های گازی و بخاری باشند. مطالعات و محاسبات انجام شده در زمینه تخمین پتانسیل انرژی باد در ایران نشان داده اند که تنها در ۲۶ منطقه از کشور( شامل بیش از ۴۵ سایت مناسب) میزان ظرفیت اسمی سایتها، با در نظر گرفتن یک راندمان کلی ۳۳%، در حدود ۶۵۰۰ مگاوات می باشد و این در شرایطی است که ظرفیت اسمی کل نیروگاه های برق کشور، (در حال حاضر) ۳۴۰۰۰ مگاوات می باشد. در توربینهای بادی، انرژی جنبشی باد به انرژی مکانیکی و سپس به انرژی الکتریکی تبدیل می گردد. استفاده فنی از انرژی باد وقتی ممکن است که متوسط سرعت باد در محدوده ۵/ الی ۲۵/ باشد. پتانسیل قابل بهره برداری انرژی باد در جهان ۱۱۰ اگاژول (هر اگاژول معادی ۱۰۱۸ژول) برآورد گردیده است که از این مقدار ۴۰ مگاوات ظرفیت نصب شده تا اواخر سال ۲۰۰۳ میلادی(۱۳۸۲ ه.ش.) در جهان می باشد. از مزایای استفاده از این انرژی عدم نیاز توربین بادی به سوخت، تامین بخشی از تقاضاهای انرژی برق، کمتر بودن نسبی انرژی باد نسبت به انرژی فسیلی در بلند مدت، تنوع بخشیدن به منابع انرژی و ایجاد سیستم پایدار انرژی، قدرت مانور زیاد در بهره برداری( از چند وات تا چندین مگاوات) ، عدم نیاز به آب و نداشتن آلودگی محیط زیست می باشد. در مکانهائی که شبکه برق رسانی ضعیف و بادهای محلی در نزدیکی ژنراتورهای بادی موجود می باشد استفاده از این حامل انرژی کاربرد بیشتری خواهد داشت.
در طی انقلاب صنعتی سوخت های فسیلی بدلیل ارزانی و قابلیت اطمینان بالا، جایگزین انرژی باد شدند. با این وجود، بحران نفتی باعث ایجاد تمایلات جدیدی در زمینه تکنولوژی انرژی باد جهت تولید برق متصل به شبکه، پمپاژ آب و تامین انرژی الکتریکی نواحی دور افتاده گردید. در سالهای اخیر، مشکلات زیست محیطی و مسئله تغییر آب و هوای کره زمین بعلت استفاده از منابع انرژی متعارف این علائق را تشدید کرده است.
معمولا چندین توربین بادی متمرکز را شامل می شود که به منظور تامین انرژی که از طریق شبکه توزیع می شود طراحی شده اند بیشترین ظرفیت توربینهای بادی نصب شده در چند دهه گذشته به شبکه متصل بوده و نیزاز توربینهای بادی در کاربردهای منفصل از شبکه مانند تولید انرژی در نواحی دور افتاده و شارژ باتری استفاده می شود. کاربرد مهم دیگری که توربینهای بادی دارند تولید انرژی مکانیکی جهت پمپاژ آب است.
اندازه فن آوری جدید توربینهای بادی مدرن به دو شاخه اصلی می شوند :
توربین های با محور افقی و توربین های با محور عمودی آسیاب های بادی قدیمی همچنان در بسیاری مناطق غیرشهری دیده می شوند .
می توان از توربین های بادی با کارکردهای مستقل استفاده نمود و یا می توان آنها را به یک شبکه قدرت تسهیلاتی وصل کرد یا حتی می توان با یک سیستم سلول خورشیدی یا فتوولتائیک ترکیب کرد.
عموماً از توربین های مستقل برای پمپاژ آب یا ارتباطات استفاده می کنند، هرچند که در مناطق بادخیز مالکین خانه ها و کشاورزان نیز می توانند از توربین ها برای تولید برق استفاده نمایند مقیاس کاربردی انرژی باد، معمولا تعداد زیادی توربین را نزدیک به یکدیگر می سازند که بدین ترتیب یک مزرعه بادگیر را تشکیل می دهند.
توربین های بادی متصل به شبکه معمولا دو کاربرد دارند:
توربینهای بادی منفرد: برای تامین بارهای الکتریکی از نوع مسکونی، تجاری، صنعتی یا کشاورزی تولید انرژی می نمایند. بار مصرفی در مجاورت توربین قرارداشته و بار مصرفی به شبکه نیز متصل است.
اکثرا توربین در نزدیکی یک کشتزار یا گروهی از منازل قرار داده میشود. عموما اندازه این توربین ها مابین kwe ۱۰۰ ۱۰ است.
پمپ های بادی موارد استفاده از توربین های بادی جهت پمپاژ آب عبارتند از:
تامین آب آشامیدنی چارپایان در مناطق دور افتاده
آبیاری در مقیاس کم و آبکشی از عمق کم برای پرورش آبزیان
بیش از یک میلیون پمپ بادی درحال حاضر بعنوان نمونه در آرژانتین، ایالات متحده آمریکا، آفریقای جنوبی، بوتسوانا، نامبیا و زیمبابوه نصب شده اند.
هنگامی که باب دیلن اولین Blowin ‘در باد در اوایل ۱۹۶۰s خواند ، او احتمالا در مورد نیروی باد به عنوان پاسخ به نیاز روز افزون جهان به برق و منابع انرژی پاکیزه و تجدید پذیر صحبت نمی کنم. اما این چیزی است که باد آن رسیده است که برای میلیون ها نفر که با دیدن نیروی باد به عنوان یک راه بهتر برای تولید برق از نیروگاه های با سوخت زغال سنگ ، آبی (آب) و یا انرژی هسته ای را نمایندگی کند.
باد قدرت شروع می شود با خورشید انرژی بادی است که در واقع یک شکل از انرژی خورشیدی ، چون باد است توسط گرما از خورشید ناشی می شود. تابش خورشیدی گرم هر بخشی از سطح زمین است ، اما نه به طور مساوی و یا در سرعت یکسان. سطوح مختلف ، شن و ماسه ، آب ، سنگ و انواع مختلف خاک را جذب ، حفظ ، منعکس و انتشار گرما در سطوح مختلف ، و زمین گرمتر می شود به طور کلی در طول ساعات روز و در شب سرد.
در نتیجه ، هوا بالاتر از سطح زمین نیز گرم می کند و سرد در نرخ متفاوت است. هوای گرم بالا می رود ، کاهش فشار اتمسفر در نزدیکی سطح زمین ، که به تساوی در هوای سرد به آن را جایگزین کنید. این جنبش از هوا چیزی است که ما تماس بگیرید باد.
نیروی باد ، همه کاره است هنگامی که حرکت هوا ، باعث باد ، آن را تا جنبشی انرژی انرژی ایجاد شده است هر زمان که توده در حال حرکت. با فن آوری حق ، انرژی جنبشی باد را می توان دستگیر و تبدیل به اشکال دیگر انرژی مانند برق و یا انرژی مکانیکی. قدرت باد آن است.
فقط به عنوان اولین آسیابهای بادی در ایران ، چین و اروپا استفاده می شود نیروی باد برای پمپ کردن آب یا دانه پیچ و تاب بخوری ، ابزار متصل به امروز توربین های بادی و چند توربین مزارع بادی از انرژی باد برای تولید انرژی پاکیزه و تجدید پذیر به خانه قدرت و کسب و کار.
انرژی بادی است پاک و تجدید پذیر انرژی بادی باید در نظر گرفته شود جزء مهمی از هر استراتژی انرژی در دراز مدت ، چرا که باد تولید برق با استفاده از منبع طبیعی و تقریبا پایان ناپذیر از قدرت باد برای تولید برق است. این تضاد کامل با نیروگاه های سنتی است که به سوخت های فسیلی متکی است.
و بادی تولید برق پاک شده است ؛ آن را نشانی از هوا ، خاک و یا آلودگی آب ایجاد نمی کند. این تفاوت مهم بین نیروی باد و برخی از دیگر منابع انرژی های تجدید شونده ، مانند انرژی هسته ای ، که به تولید میزان وسیعی از سخت به مدیریت زباله است.
باد قدرت گاهی اوقات اختلافات با اولویت های دیگر یک مانع به افزایش استفاده از نیروی باد ، در سراسر جهان این است که مزارع بادی باید در نواحی وسیعی از زمین واقع شده و یا در کنار سواحل را به تصرف خود بزرگترین حرکت باد.
اختصاص آن مناطق به باد تولید برق گاهی اوقات درگیری های با اولویت های دیگر ، مانند کشاورزی ، توسعه شهری ، آب نما یا نمایش از خانه های گران قیمت در مکان نخست.
رشد آینده از نیروی باد همانطور که نیاز به تمیز کردن ، افزایش انرژی های تجدید شونده ، و جهان را به فوریت به دنبال جایگزین به منابع محدود نفت ، زغال سنگ و گاز طبیعی ، اولویت ها تغییر خواهد کرد.
و به عنوان هزینه از نیروی باد ، همچنان به کاهش ، به دلیل پیشرفت های فن آوری و تکنیک های نسل بهتر ، نیروی باد ، تبدیل خواهد شد به طور فزاینده ای امکان پذیر است به عنوان یک منبع اصلی برق و قدرت مکانیکی.
استفاده از انرژی باد بین قرنهای ١٢ الی ١٨ مرسوم بود. سالیان دراز باد باعث چرخش پمپهای آب میشد.
ماشین بخار باعث کم رونق شدن انرژی باد شد، اما در سال ١٩٢٠ “مارسلوس جاکوب” نوعی مولد بادی را ساخت که مشتری فراوانی پیدا کرد. هزاران عدد از این مولدها بین سالهای ١٩٣١ تا ١٩۵٠ ساخته شدند.
حرکت هوا روی سطح زمین یک منبع خوب انرژی است. انـرژی بـاد تجدیدپذیر است. در تصویر زیر نسل جدید نیروگاههای بادی را میبینید.
عدهای آغاز چاپ در ایران را عصر ایلخانیان میدانند؛ برخی احتمال دادهاند که یهودیان فارسیزبان پیش از سایر گروههای فارسیزبان به اهمیت چاپ کتاب پیبردهاند.
در سال 1639سه کتاب به زبان و خط فارسی از سوی هیئتهای تبلیغی مسیحی و در باب تبلیغ مسیحیت در لیدن هلند به چاپ رسیده و چاپخانهای که این کتابها در آن چاپ شده، ظاهراً نخستین چاپخانه فارسی در جهان است.
بر اساس مدارک موجود، نخستین کتابی که در خود ایران چاپ شده، زبور داوود یا ساغموس است که در 1638 به زبان و خط ارمنی در 572 صفحه در جلفای اصفهان و به دست کشیشان ارمنی به چاپ رسیده است.
اینکه ارمنیان، پیش از دیگر گروههای قومی ـ زبانی ساکن ایران توانستهاند در ایران چاپخانهای از آن خود تأسیس کنند و آزادانه به چاپ و نشر منابع مسیحی بپردازند و در میان اقوام جهان مقام پانزدهم را از حیث قدمت چاپ احراز کنند، دلایل بسیاری دارد که مهمترین آن، محیط آزاد و تشویقآمیزی بود که بهویژه شاه عباس اول صفوی و فرمانروایان دیگر این سلسله برای آنها ایجاد کرده بودند.
ارمنیان حدود 30 سال پس از کوچ به جلفای اصفهان، بصمهخانهای در این شهر دایر و چاپ کتاب را آغاز کردند. براساس اشارههای سیاحان خارجی، بهویژه شاردن، شماری از ایرانیان در عصر صفویه از کار چاپ و چاپخانه آگاهی داشته و به ورود آن به ایران شایق بودهاند.
جان پینکرتون و جونس هنوی، که در عصر نادرشاه افشار به ایران سفر کردهاند، از جزوههایی صحبت به میان آوردهاند که به زبان لاتینی و عربی چاپ و منتشر میشده است.
تحول عمده در فن چاپ و انتشار مواد چاپی، اعم از کتاب، روزنامه و مواد دیگر، از دوره ولایتعهدی عباس میرزا قاجار آغاز شد که مصادف است با پیامدهای جنگهای ایران و روس.
چاپخانهای که بنا بر مدارک فعلی، وجود آن محرز است، در سال 1233 به دست آقا زینالعابدین تبریزی و با حمایت عباس میرزا در تبریز تأسیس شده است.
فتحنامه، اثر میرزا ابوالقاسم قائم مقامِ فراهانی، تفصیلی از جنگهای ایران و روس، ظاهراً نخستین کتاب فارسی است که در ذیحجه 1234 در ایران چاپ و منتشر شده است.
بررسی نخستین کتابهای چاپی نشان میدهد که دولت وقت از فنّاوری چاپ در جهت مقاصد خود استفاده میکرده است. کتابها عمدتاً تاریخی، دینی، ادبی، یا در جهت ترویج اصول بهداشتی، ترویج جنبههایی از حیات مدنی و فرهنگ زندگی اجتماعی جدید بوده است.
در سال 1240، حدوداً 7 سال پس از تأسیس چاپخانه در تبریز، میرزا زینالعابدین به امر فتحعلیشاه به تهران احضار و به تأسیس چاپخانه و چاپ کتاب مأمور شد.
چاپ سنگی در ایران بنابه عللی پس از چاپ سربی رواج یافت. جعفرخان تبریزی برای تعلیم دیدن چاپسنگی به مسکو فرستاده شد و او در بازگشت، یک دستگاه چاپ سنگی را در 1239ـ1240، چند سالی پس از ورود چاپسربی، با خود به تبریز آورد.
نخستین کتاب چاپ سنگی ظاهراً قرآنی بود که در 1248 به همت میرزا اسداللّه در تبریز چاپ شد و 3سال بعد، باز به همت او و در تبریز، زادالمعاد انتشار یافت.
چاپ سنگی جز در تبریز و تهران در بسیاری از شهرهای دیگر ایران رواج یافت، تا آنکه در دوره ناصرالدین شاه قاجار چاپ سربی پس از مدتی بیش از نیم قرن بار دیگر رایج شد. چاپ سنگی حتی بنا به ضرورت فنی بر خط فارسی تأثیر گذاشت و در شیوه تحریری آن تغییری ایجاد کرد.
تأسیس مدرسه دارالفنون بر وضع و سیر چاپ در ایران تأثیر گذار. نیاز به انتشار کتابهای درسی، سبب شد که در این مدرسه کارگاهی مختص چاپ آثار استادان دارالفنون، منابع درسی محصلان و نیز پارهای کتابهای دیگر تأسیس شود. چاپخانه کوچک دارالفنون ظاهراً در 1268 و با نام دارالطباعه خاصه علمیه مبارکه دارالفنون تهران و زیرنظر علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه تشکیل شد و تا 1300 دایر بود و شاید حدود 40 عنوان کتاب درسی در آن به چاپ رسیده باشد.
چاپخانهای دولتی، که تحت عناوین مختلف فعالیت میکرد و به چاپ کتاب و روزنامه میپرداخت، در دوره ناصرالدین شاه تأسیس شد.
نهضت مشروطه در ایران عامل افزایش تعداد عناوین و شمارگان روزنامهها، گرایش بیشتر مردم به خواندن مطالب سیاسی و اجتماعی و نیز تقویت و گسترش چاپ در ایران بود. چاپ ژلاتینی، که بعداً جای خود را به روش چاپ استنسیلی داد، احتمالاً از اواخر عصر ناصری، و همزمان با آغاز تحرکات سیاسی تازه، برای تکثیر اعلامیههای پنهانی، نامههای سرگشاده و شبنامههای سیاسی مورد استفاده قرار گرفت و ظاهراً چاپخانههای مخفی کوچکی برای چاپ ژلاتینی تشکیل شده بود.
چاپخانه مجلس شورای ملی، مدت کوتاهی پس از تشکیل مجلس اول، به منظور چاپ و نشر روزنامه و نیز مطالب اختصاصی خودِ مجلس، به سرعت تأسیس شد و در مدت کوتاهی به بزرگترین چاپخانه کشور تبدیل گردید.
چاپخانه مجهز دیگری به نام چاپخانه شاهنشاهی، به سرپرستی عبداللّهخان قاجار که مدیریت او در صنعت چاپ معروف بوده است، پس از استقرار مشروطیت تأسیس شد و تا 1328 فعال بود.
در دوره محمدعلی میرزا، استفاده از چاپخانههای سربی اختصاصی و غیردولتی به جای چاپخانههای سنگی دولتی معمول شد، به طوری که بنا به تخمین حوالی سال 1330 معدودی چاپخانه سنگی به فعالیت ادامه میدادند.
در سالهای 1307، 1310 و 1317 برای چاپ و نشر کتابهای درسی در سراسر کشور و به شیوهای نو اقدام شد.
تأسیس دانشگاه تهران و نهادهای جدید آموزشی در این عصر، همراه با دولت و ارتشِ رو به گسترش، نیاز به چاپ برخی مطالب را در مقیاسی وسیعتر فراهم آورد. تأسیس چندین چاپخانه دولتی و وابسته به دولت، مانند چاپخانه ارتش، چاپخانه بانک ملی ایران، چاپخانه دخانیات ایران، چاپخانه راهآهن و مانند اینها، حاصل نیاز دولت به تأمین احتیاجات خود در زمینه چاپ به طور مستقل بود.
از سال 1320 تا 1332 ، بهرغم مداخلات ادواری حکومت و ممیزیهای موقت، چاپ و نشر تقریباً آزاد بود. شمار مطبوعات که در ابتدای دوره رضاشاه کاهش یافته بود، پس از سقوط او مجدداً افزایش یافت.
چاپخانه تابان، به عنوان نخستین چاپخانه خصوصی که به دستگاههای جدید و خودکار مجهز شد، در همین سالهای پس از جنگ، تحولی چشمگیر را از سرگذراند. چاپخانه بانک ملی ایران هم به دستگاههای ملخی جدید مجهز گردید. چاپخانه اطلاعات هم که پیش از 1320 چاپخانه بزرگی بود، مجهزتر گردید.
در دهه 1330، دستگاههای افست رتاتیو و دورنگ و چهاررنگ جدید به ایران وارد شد و تحولی فنی در چاپ به بار آورد. چاپخانههای افست، روزنامه کیهان و سپهر، مهمترین چاپخانههای آن دهه به شمار میآیند.
در دهه 1340 چاپ وارد مرحله تازهای شد و انتشار کتابهای درسی در هیئتی جدید، کتابهای ارزان قیمت جیبی و شماری نشریه و گسترش آموزشهای چاپ بر رونق آن افزود.
تا حدود نیمه دهه 1340، آموزش چاپ در ایران به شیوه استادی ـ شاگردی و از طریق چاپخانهها انتقال مییافت. در 1344، رشته چاپ در هنرستان فنی تا مقطع دیپلم فنی دایر شد. از 1345 به بعد، هر سال چند تن برای فراگرفتن فنون جدید چاپ به اتریش اعزام میشدند.
سالهای منتهی به انقلاب اسلامی ایران در دهه 1350 نیز برای چاپ کشور از سالهای پر تعارض به شمار میآید. افزایش چشمگیر درآمد کشور و طرحهای گسترده توسعه، که گسترش چاپ را هم اقتضا میکرد، با سیاست نظارتِ بسیار شدید بر چاپ کتاب و مطبوعات همراه شد.
ورود تجهیزات جدید چاپ، از جمله دستگاه لاینوترون، پاسخی به نیازهای رو به افزایش منابع چاپی، بهویژه کتابهای درسی مدارس و دانشگاهها، بود، حال آنکه تنوع آموزشی و تکثر منابع که نیاز جدید کشور بود، با سیاست نظارت چاپی در تضاد کامل قرارداشت.
در جریان انقلاب اسلامی 1357 چاپخانهها یکی از مهمترین و حساسترین کانونهای فعالیت بر ضد حکومت پهلوی بودند. از خروج محمدرضا پهلوی از ایران در دی 1357 تا آغاز تجاوز نظامی عراق به خاک ایران در پایان شهریور 1359، بیش از 350 عنوان روزنامه در ایران چاپ شده است.
چاپ در ایران از 1357 به این سو به طور کلی بر اثر چند عامل رو به رشد نهاده است: افزایش عناوین کتاب و نشریه؛ برداشته شدن ممیزی، جز در دورههایی کوتاه؛ گسترش آموزش چاپ؛ انتشار نشریههای تخصصی در این زمینه؛ گسترش و تقویت صنف چاپ و صنفهای وابسته؛ ورود تجهیزات و فنون جدید چاپ، به ویژه استفاده از رایانه و دستگاهها و شبکهها و نظامهای رایانهای که انقلابی در اطلاعات و ارتباطات در سطح جهانی به بار آورده است؛ توسعه دانشگاهها و آموزش عالی؛ افزایش جمعیت و رشد سریع نسل جدید لازمالتعلیم و نیاز به چاپ منابع جدید؛ گسترش نهضت سوادآموزی و نظایر اینها.
در سال 1371 روش چاپ رنگی در مطبوعات به کار گرفته شد. روزنامه همشهری نخستین روزنامه رنگی ایران است. در همین سال آییننامه جدیدی در خصوص تأسیس چاپخانهها و واحدهای وابسته و چگونگی نظارت بر آنها به تصویب رسید.
عدهای آغاز چاپ در ایران را عصر ایلخانیان میدانند؛ برخی احتمال دادهاند که یهودیان فارسیزبان پیش از سایر گروههای فارسیزبان به اهمیت چاپ کتاب پیبردهاند.
در سال 1639سه کتاب به زبان و خط فارسی از سوی هیئتهای تبلیغی مسیحی و در باب تبلیغ مسیحیت در لیدن هلند به چاپ رسیده و چاپخانهای که این کتابها در آن چاپ شده، ظاهراً نخستین چاپخانه فارسی در جهان است.
بر اساس مدارک موجود، نخستین کتابی که در خود ایران چاپ شده، زبور داوود یا ساغموس است که در 1638 به زبان و خط ارمنی در 572 صفحه در جلفای اصفهان و به دست کشیشان ارمنی به چاپ رسیده است.
اینکه ارمنیان، پیش از دیگر گروههای قومی ـ زبانی ساکن ایران توانستهاند در ایران چاپخانهای از آن خود تأسیس کنند و آزادانه به چاپ و نشر منابع مسیحی بپردازند و در میان اقوام جهان مقام پانزدهم را از حیث قدمت چاپ احراز کنند، دلایل بسیاری دارد که مهمترین آن، محیط آزاد و تشویقآمیزی بود که بهویژه شاه عباس اول صفوی و فرمانروایان دیگر این سلسله برای آنها ایجاد کرده بودند.
ارمنیان حدود 30 سال پس از کوچ به جلفای اصفهان، بصمهخانهای در این شهر دایر و چاپ کتاب را آغاز کردند. براساس اشارههای سیاحان خارجی، بهویژه شاردن، شماری از ایرانیان در عصر صفویه از کار چاپ و چاپخانه آگاهی داشته و به ورود آن به ایران شایق بودهاند.
جان پینکرتون و جونس هنوی، که در عصر نادرشاه افشار به ایران سفر کردهاند، از جزوههایی صحبت به میان آوردهاند که به زبان لاتینی و عربی چاپ و منتشر میشده است.
تحول عمده در فن چاپ و انتشار مواد چاپی، اعم از کتاب، روزنامه و مواد دیگر، از دوره ولایتعهدی عباس میرزا قاجار آغاز شد که مصادف است با پیامدهای جنگهای ایران و روس.
چاپخانهای که بنا بر مدارک فعلی، وجود آن محرز است، در سال 1233 به دست آقا زینالعابدین تبریزی و با حمایت عباس میرزا در تبریز تأسیس شده است.
فتحنامه، اثر میرزا ابوالقاسم قائم مقامِ فراهانی، تفصیلی از جنگهای ایران و روس، ظاهراً نخستین کتاب فارسی است که در ذیحجه 1234 در ایران چاپ و منتشر شده است.
بررسی نخستین کتابهای چاپی نشان میدهد که دولت وقت از فنّاوری چاپ در جهت مقاصد خود استفاده میکرده است. کتابها عمدتاً تاریخی، دینی، ادبی، یا در جهت ترویج اصول بهداشتی، ترویج جنبههایی از حیات مدنی و فرهنگ زندگی اجتماعی جدید بوده است.
در سال 1240، حدوداً 7 سال پس از تأسیس چاپخانه در تبریز، میرزا زینالعابدین به امر فتحعلیشاه به تهران احضار و به تأسیس چاپخانه و چاپ کتاب مأمور شد.
چاپ سنگی در ایران بنابه عللی پس از چاپ سربی رواج یافت. جعفرخان تبریزی برای تعلیم دیدن چاپسنگی به مسکو فرستاده شد و او در بازگشت، یک دستگاه چاپ سنگی را در 1239ـ1240، چند سالی پس از ورود چاپسربی، با خود به تبریز آورد.
نخستین کتاب چاپ سنگی ظاهراً قرآنی بود که در 1248 به همت میرزا اسداللّه در تبریز چاپ شد و 3سال بعد، باز به همت او و در تبریز، زادالمعاد انتشار یافت.
چاپ سنگی جز در تبریز و تهران در بسیاری از شهرهای دیگر ایران رواج یافت، تا آنکه در دوره ناصرالدین شاه قاجار چاپ سربی پس از مدتی بیش از نیم قرن بار دیگر رایج شد. چاپ سنگی حتی بنا به ضرورت فنی بر خط فارسی تأثیر گذاشت و در شیوه تحریری آن تغییری ایجاد کرد.
تأسیس مدرسه دارالفنون بر وضع و سیر چاپ در ایران تأثیر گذار. نیاز به انتشار کتابهای درسی، سبب شد که در این مدرسه کارگاهی مختص چاپ آثار استادان دارالفنون، منابع درسی محصلان و نیز پارهای کتابهای دیگر تأسیس شود. چاپخانه کوچک دارالفنون ظاهراً در 1268 و با نام دارالطباعه خاصه علمیه مبارکه دارالفنون تهران و زیرنظر علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه تشکیل شد و تا 1300 دایر بود و شاید حدود 40 عنوان کتاب درسی در آن به چاپ رسیده باشد.
چاپخانهای دولتی، که تحت عناوین مختلف فعالیت میکرد و به چاپ کتاب و روزنامه میپرداخت، در دوره ناصرالدین شاه تأسیس شد.
نهضت مشروطه در ایران عامل افزایش تعداد عناوین و شمارگان روزنامهها، گرایش بیشتر مردم به خواندن مطالب سیاسی و اجتماعی و نیز تقویت و گسترش چاپ در ایران بود. چاپ ژلاتینی، که بعداً جای خود را به روش چاپ استنسیلی داد، احتمالاً از اواخر عصر ناصری، و همزمان با آغاز تحرکات سیاسی تازه، برای تکثیر اعلامیههای پنهانی، نامههای سرگشاده و شبنامههای سیاسی مورد استفاده قرار گرفت و ظاهراً چاپخانههای مخفی کوچکی برای چاپ ژلاتینی تشکیل شده بود.
چاپخانه مجلس شورای ملی، مدت کوتاهی پس از تشکیل مجلس اول، به منظور چاپ و نشر روزنامه و نیز مطالب اختصاصی خودِ مجلس، به سرعت تأسیس شد و در مدت کوتاهی به بزرگترین چاپخانه کشور تبدیل گردید.
چاپخانه مجهز دیگری به نام چاپخانه شاهنشاهی، به سرپرستی عبداللّهخان قاجار که مدیریت او در صنعت چاپ معروف بوده است، پس از استقرار مشروطیت تأسیس شد و تا 1328 فعال بود.
در دوره محمدعلی میرزا، استفاده از چاپخانههای سربی اختصاصی و غیردولتی به جای چاپخانههای سنگی دولتی معمول شد، به طوری که بنا به تخمین حوالی سال 1330 معدودی چاپخانه سنگی به فعالیت ادامه میدادند.
در سالهای 1307، 1310 و 1317 برای چاپ و نشر کتابهای درسی در سراسر کشور و به شیوهای نو اقدام شد.
تأسیس دانشگاه تهران و نهادهای جدید آموزشی در این عصر، همراه با دولت و ارتشِ رو به گسترش، نیاز به چاپ برخی مطالب را در مقیاسی وسیعتر فراهم آورد. تأسیس چندین چاپخانه دولتی و وابسته به دولت، مانند چاپخانه ارتش، چاپخانه بانک ملی ایران، چاپخانه دخانیات ایران، چاپخانه راهآهن و مانند اینها، حاصل نیاز دولت به تأمین احتیاجات خود در زمینه چاپ به طور مستقل بود.
از سال 1320 تا 1332 ، بهرغم مداخلات ادواری حکومت و ممیزیهای موقت، چاپ و نشر تقریباً آزاد بود. شمار مطبوعات که در ابتدای دوره رضاشاه کاهش یافته بود، پس از سقوط او مجدداً افزایش یافت.
چاپخانه تابان، به عنوان نخستین چاپخانه خصوصی که به دستگاههای جدید و خودکار مجهز شد، در همین سالهای پس از جنگ، تحولی چشمگیر را از سرگذراند. چاپخانه بانک ملی ایران هم به دستگاههای ملخی جدید مجهز گردید. چاپخانه اطلاعات هم که پیش از 1320 چاپخانه بزرگی بود، مجهزتر گردید.
در دهه 1330، دستگاههای افست رتاتیو و دورنگ و چهاررنگ جدید به ایران وارد شد و تحولی فنی در چاپ به بار آورد. چاپخانههای افست، روزنامه کیهان و سپهر، مهمترین چاپخانههای آن دهه به شمار میآیند.
در دهه 1340 چاپ وارد مرحله تازهای شد و انتشار کتابهای درسی در هیئتی جدید، کتابهای ارزان قیمت جیبی و شماری نشریه و گسترش آموزشهای چاپ بر رونق آن افزود.
تا حدود نیمه دهه 1340، آموزش چاپ در ایران به شیوه استادی ـ شاگردی و از طریق چاپخانهها انتقال مییافت. در 1344، رشته چاپ در هنرستان فنی تا مقطع دیپلم فنی دایر شد. از 1345 به بعد، هر سال چند تن برای فراگرفتن فنون جدید چاپ به اتریش اعزام میشدند.
سالهای منتهی به انقلاب اسلامی ایران در دهه 1350 نیز برای چاپ کشور از سالهای پر تعارض به شمار میآید. افزایش چشمگیر درآمد کشور و طرحهای گسترده توسعه، که گسترش چاپ را هم اقتضا میکرد، با سیاست نظارتِ بسیار شدید بر چاپ کتاب و مطبوعات همراه شد.
ورود تجهیزات جدید چاپ، از جمله دستگاه لاینوترون، پاسخی به نیازهای رو به افزایش منابع چاپی، بهویژه کتابهای درسی مدارس و دانشگاهها، بود، حال آنکه تنوع آموزشی و تکثر منابع که نیاز جدید کشور بود، با سیاست نظارت چاپی در تضاد کامل قرارداشت.
در جریان انقلاب اسلامی 1357 چاپخانهها یکی از مهمترین و حساسترین کانونهای فعالیت بر ضد حکومت پهلوی بودند. از خروج محمدرضا پهلوی از ایران در دی 1357 تا آغاز تجاوز نظامی عراق به خاک ایران در پایان شهریور 1359، بیش از 350 عنوان روزنامه در ایران چاپ شده است.
چاپ در ایران از 1357 به این سو به طور کلی بر اثر چند عامل رو به رشد نهاده است: افزایش عناوین کتاب و نشریه؛ برداشته شدن ممیزی، جز در دورههایی کوتاه؛ گسترش آموزش چاپ؛ انتشار نشریههای تخصصی در این زمینه؛ گسترش و تقویت صنف چاپ و صنفهای وابسته؛ ورود تجهیزات و فنون جدید چاپ، به ویژه استفاده از رایانه و دستگاهها و شبکهها و نظامهای رایانهای که انقلابی در اطلاعات و ارتباطات در سطح جهانی به بار آورده است؛ توسعه دانشگاهها و آموزش عالی؛ افزایش جمعیت و رشد سریع نسل جدید لازمالتعلیم و نیاز به چاپ منابع جدید؛ گسترش نهضت سوادآموزی و نظایر اینها.
در سال 1371 روش چاپ رنگی در مطبوعات به کار گرفته شد. روزنامه همشهری نخستین روزنامه رنگی ایران است. در همین سال آییننامه جدیدی در خصوص تأسیس چاپخانهها و واحدهای وابسته و چگونگی نظارت بر آنها به تصویب رسید.
در زمینه چاپ، 3 نشریه تخصصی و نیمهتخصصی انتشار مییابد: ماهنامه صنعت چاپ؛ ماهنامه چاپ و بستهبندی؛ ماهنامه چاپ و انتشار.
چاپ تمبر، اوراق بهادار، اسناد، بلیت اتوبوسهای شهری، برگههای عوارض و نظایر اینها در چاپخانههای دولتی و تحت مقررات خاصی انجام میگیرد. چاپخانه ویژه چاپ اسکناس در 1361 تأسیس و سال بعد به بهرهبرداری رسید و از 1367 اسکناس کشور کلاً در این چاپخانه چاپ شده است.
با تصویب شوراى عالى انقلاب فرهنگى روز 11 شهریور به عنوان روز صنعتچاپ نامگذارى شده است.
در زمینه چاپ، 3 نشریه تخصصی و نیمهتخصصی انتشار مییابد: ماهنامه صنعت چاپ؛ ماهنامه چاپ و بستهبندی؛ ماهنامه چاپ و انتشار.
چاپ تمبر، اوراق بهادار، اسناد، بلیت اتوبوسهای شهری، برگههای عوارض و نظایر اینها در چاپخانههای دولتی و تحت مقررات خاصی انجام میگیرد. چاپخانه ویژه چاپ اسکناس در 1361 تأسیس و سال بعد به بهرهبرداری رسید و از 1367 اسکناس کشور کلاً در این چاپخانه چاپ شده است.
با تصویب شوراى عالى انقلاب فرهنگى روز 11 شهریور به عنوان روز صنعتچاپ نامگذارى شد.
یوهانس گوتنبرگ، (متولد حدود ۱۳۹۸ ماینتز، درگذشت ۳ فوریه ۱۴۶۸ ماینتز)، زرگر آلمانی و اولین مخترع ماشین چاپ و کلاً صنعت چاپ در اروپا بود. از یوهان گوتنبرگ اغلب به عنوان مخترع صنعت چاپ یاد میشود اما آنچه را که او انجام داد ابداع اولین روش استفاده از حروف چاپی قابل جابجایی و ماشین چاپ بود که این امکان را فراهم میآورد تا بتوان مطالب نوشتهشدهٔ گوناگون را با سرعت و دقت به چاپ رساند. البته این صنعت ۴۰۰ سال قبل از وی توسط یک بازرگان چینی به نام بی شنگ استفاده میشد و حدود ۲۰۰ سال قبل نیز در کره مورد استفاده قرار میگرفت.
مهمترین اثر گوتنبرگ انجیل گوتنبرگ یا انجیل ۴۲ سطری است، که از لحاظ زیبایی خطی و کیفیت صنعتی آن در زمان خودش انجیلی بینظیر بود.
زندگی
او در حدود سال 1398 در شهر ماینز آلمان و در خانواده ای ثروتمند به دنیا آمد . پدرش ، گنسفلایش و مادر او الزه ویریش گوتنبریگ ، از زمینداران طبقه اشراف بود . شهر ماینز به سبب فلزکاری های ظریف و آهنگری هایش مشهور بود . یوهانس تا 13 سالگی در ماینز پرورش یافت و در سال 1411_1410 ماینز را ترک کرد . اعضای اصناف مختلف شهر ماینز با یک دیگر متحد شد و بر علیه نجیب زادگان سر به شورش بر داشته بودند . یوهانس سه سال در روستا زندگی کرد و در شانزده سالگی دوباره به شهر بازگشت .
پدر یوهانس به کار در ضرابخانه ادامه داد اما دیگر عضو شورای شهر نشد . یوهانس نیز در کنار پدرش در ضرابخانه کار می کرد . او به عنوان یک زرگر باید به فلزشناسی آشنا می بود و همینطور می آموخت چگونه طلای ذوب شده را در قالب ها بریزند . گوتنبرگ سالیان سال پیش پدرش کار کرد تا اینکه در 1419 پدرش مرد . گوتنبرگ به دانشگاه رفت . او نیز همانند دیگر مردمان اروپا در آن زمان که بعدها عصر نوزایی و رنسانس نام گرفت ، تشنه دانش بود . فشار های سیاسی اصناف به نجیب زادگان زیاد شده بود . یوهانس مجبور شد تا بار دیگر شهر را ترک کند و به استراسبورگ برود . او سال های بعد را صرف تحقیق و بررسی بر روی ماشین چاپ کرد . انواع فلزات و قالب ها را آزمایش نمود تا به صفحه ای از حروف چاپی قالب حمل دست یافت . او برای تکمیل این دستگاه به پول نیاز داشت . فوست ، سرمایه داری نجیب زاده را راضی کرد تا او را حمایت مالی کند . او از فوست دو بار قرض کرد اما نتوانست پول هایش را پس بدهد .
در سال 1455 در حالی که 57 سال داشت و تقریبا نیمی از کتاب مقدس را به صورت چاپی آماده کرده بود ، فوست طاقتش را از دست داد و از او شکایت کرد . رای دادگاه مشخص بود ؛ برگشت وجه به فوست یا ضبط اموال یوهانس از جمله دستگاه چاپ . یوهانس نمی توانست پول فوست را پس دهد پس بنابراین دستگاهش را که دسترنج سال ها تحقیق بود از دست داد . فوست چاپخانه ای تاسیس نمود و با طراحی آرمی مخصوص به چاپ کتاب مقدس پرداخت و سرمایه ای عظیم بدست آورد .
یوهانس نیز چاپخانه خود را در سال های آخر عمرش تاسیس نمود و از نو کار ساخت آن را انجام داد . یوهانس گوتنبرگ پدر صنعت چاپ و مخترع ماشین چاپ در سال 1468 در ماینز المان درگذشت .
تاثیر بر صنعت چاپ
چاپ باسمهای
چاپ باسمهای قرنها قبل از گوتنبرگ در چین شناخته شده بود، باستانشناسان نیز توانستهاند یک کتاب چاپی که تاریخ آن به سال ۸۶۸ برمیگردد در چین کشف کنند. مهر و انگشترهای خاتم نیز که اساس کارش همان شیوهٔ چاپ باسمهای میباشد از زمانهای باستان بهکار گرفته میشده است. در غرب نیز قبل از گوتنبرگ با چاپ آشنا بودند. چاپ باسمهای، امکان تولید نسخههای متعدد از یک کتاب را فراهم میکرد اما یک مشکل اساسی داشت از آنجا که برای هر کتابی باید یک سری کامل و جدید از صفحات ساخته میشد و حروف روی چوب حک میشد، این روش برای تولید کتابهای مختلف عملی نبود.
حروف چاپی قابل جابجایی
گفته شده است که سهم عمدهٔ گوتنبرگ در صنعت چاپ اختراع حروف چاپی قابل جابجایی بوده است. در واقع حروف چاپی قابل جابجایی نیز در اواسط قرن یازدهم در چین توسط شخصی بهنام بیشنگ اختراع شده بود. اما چون صنعت چاپ تنها پس از اروپا و پس از اینکه چینیها روشهای جدید آن را از اروپاییها فراگرفتند در چین همگانی شد، صنعت چاپ به شکل امروزیاش را به بیشنگ و چینی ها نسبت نمیدهند. حروف چاپی را در آن زمان با نوعی سفال میساختند که طبعاً نمیتوانست زیاد بادوام باشد. بعدها چینیها و کرهایها در ساخت حروف چاپی قابل جابجایی اصلاحاتی بهوجود آوردند، پس از آن دولت کره در اوایل قرن پانزدهم از ایجاد یک کارگاه ریختهگری برای تولید حروف چاپی فلزی حمایت کرد و پس از آن و مدتی قبل از گوتنبرگ، کرهایها حروف چاپی فلزی را جایگزین حروف سفالی کردند.
روش چاپ گوتنبرگ. با این روش میشد ۲۴۰ صفحه در ساعت چاپ کرد.
روش جدید چاپ
برای بهرهگیری از روشهای جدید چاپ ۴ عامل عمده باید وجود داشنه باشد:
حروف چاپی قابل جابجایی همراه با سیستم حروف چینی
ماشین چاپ
مرکب مناسب برای چاپ
مادهٔ مناسب برای چاپ روی آن، مانند کاغذ
کاغذ سالها قبل در چین توسط تسائیلون اختراع شده بود و در غرب نیز قبل از گوتنبرگ به شکلی گسترده از آن استفاده میشد. این تنها عامل از عوامل چهارگانهٔ مورد نیاز چاپ بود که گوتنبرگ به شکل آماده در دسترس داشت. اگر چه در مورد سه عامل دیگر قبل از گوتنبرگ کارهایی انجام شده بود ولی گوتنبرگ اصلاحات و ابداعات مختلف و متعددی در هر یک از آنها پدید آورد. وی ظاهراً بدون اطلاع از کار چینیها، حروف قابل انتقال را اختراع کرد و برای هر یک از حروف الفبا یک حرف جداگانه به کار برد. حروف متحرک را چینیها اختراع کردند، ولی گوتنبرگ که حرفهاش زرگری بود، آلیاژ مناسب برای ریختهگری حروف را از سرب و آنتیموآن بهدست آورد و سپس نسبت هر یک از این دو فلز را به گونهای انتخاب کرد که حروف بیش از حد سخت و نرم نباشند. وی برای مرکب روغنی چاپ هم فرمول مناسبی یافت همچنین پرس مناسبی هم برای چاپ ابداع کرد و خلاصه با رفع موانع و حل مشکلات، عمل چاپ را میسر و اجرایی کرد.
صنعت چاپ برخلاف تمام اختراعات پیشین اصولاً یک دستگاه تولید انبوه است. یک نسخه از یک کتاب چاپی به خودی خود چیزی برتر از نسخه خطی آن نیست اما مزیت اصلی چاپ در تولید انبوه آن است. آنچه که گوتنبرگ ابداع کرد تنها یک ابزار و یک وسیله و یا حتی انجام یک سلسه اصلاحات در آنچه که وجود داشت، نبود بلکه ابداع یک سامانهٔ کامل تولید بود.
انجیل گوتنبرگ. کتابخانهٔ کنگره واشینگتن دی سی
با مقایسهٔ توسعهٔ بعدی اروپا و چین میتوان تصویری از تأثیر گوتنبرگ بر تاریخ جهان بهدست آورد. در هنگام گوتنبرگ اروپا به سرعت پیشرفت کرد در حالی که پیشرفت چین، که تا مدتها بعد هنوز از چاپ باسمه استفاده میکرد، نسبتاً کند بود و میتوان گفت صنعت چاپ عامل بسیار مهمی در گسترش و پیشرفت دانش بوده است.
پس از گوتنبرگ
تقریباً20 سال پس از نخستین تلاشهای گوتنبرگ در امر چاپ، این صنعت در ونیز، فلورانس، پاریس و لیون در حدی مختصر و محدود رواج یافت چون دستگاه چاپ گوتنبرگ، هزینههای بسیار زیادی داشت درنتیجه تنها برای ثروتمندان قابل دسترسی بود و به همین دلیل تا مدتهای طولانی استقبال چندانی از آن نشد. ۳۰۰ سال پس از اختراع دستگاه چاپ گوتنبرگ، یک نمایشنامهنویس آلمانی به نام آلوئیس زنه فلدر، چاپ سنگی یا لیتوگرافی را در سال ۱۷۹۶ میلادی اختراع کرد.
در اين مقاله، خلاصه مهم ترين علت هاي نوسانات قيمت دو فلز آلومينيوم و مس - به عنوان به ترتيب دومين و سومين فلزات صنعتي پرمصرف جهان- در بازار جهاني (به ويژه در بورس فلزات لندن LME) از ابتداي سال 2014 ارايه مي شود. دو فلز مس و آلومينيوم در كنار فولاد كه بيشترين مصرف جهاني را در بين فلزات دارد، مورد توجه ويژه سازمان توسعه و نوسازي معادن و صنايع معدني ايران (ايميدرو) براي سرمايه گذاري و توسعه آتي مي باشند. همين مهم موجب شده تا در گزارش حاضر، تمركز بر بررسي علت هاي مؤثر بر بازار اين دو فلز با هدف ايجاد درك بيشتر از ساز و كار اين بازار قرار گيرد.چکیده
دليل توجه خاص ايميدرو به اين دو كالاي اساسي، در مورد فلز مس، بهره مندي ايران از منابع فراوان اين فلز به دليل قرار گرفتن بر روي كمربند مس جهان و در اختيار داشتن رتبه نهم جهاني از نظر ذخاير معدني آن مي باشد. در رابطه با فلز انرژيبر اما پاك آلومينيوم نيز، ماهيت انرژي بر آن و سهم حدود 40 درصدي انرژي از قيمت تمام شده اين فلز به ويژه در شرايطي كه ايران داراي رتبه اول ذخاير گاز طبيعي جهان مي باشد (در سال 2013 رتبه ايران از دوم در ذخاير گاز طبيعي جهان به اول ارتقا يافت)، علت مهم توجه ايميدرو به اين صنعت بوده است. گاز طبيعي در آينده در كنار زغال سنگ مهم ترين سوخت مورد استفاده براي توليد برق در جهان با رشدي فزاينده خواهد بود. از طرفي بر اساس پيش بيني هاي معتبر امروز، توسعه آتي توليد آلومينيوم جهان در مراكز انرژي مستقر مي باشد و نه در مراكز معدني داراي بوكسيت (بوكسيت سنگ معدني آلومينيوم است كه ابتدا در پالايشگاه يا refinery به پودر آلومينا تبديل و سپس از اين پودر در واحدهاي ذوب يا smelter، فلز توليد مي شود) چرا كه بوكسيت در جهان فراوان و براي توليد اقتصادي حداقل 300 سال فلز آلومينيوم كافي است. هم چنين آلوميناي توليدي از بوكسيت امكان حمل و نقل دارد پس شركت هاي آلومينيوم كم و بيش هزينه يكساني را براي آلومينا مي پردازند، در حالي كه انرژي يا برق كالايي منطقه اي است و با سهم بالايي كه در توليد شمش دارد مي تواند هزينه هاي توليد آلومينيوم را رقابتي يا غيررقابتي نمايد. بنابراين تلاش ايميدرو استفاده حداكثري از اين مزيت خداداي كشور براي ايجاد توسعه و توليد رشد اقتصادي بيشتر يا GDP از طريق افزايش ظرفيت توليد آلومينيوم است به طوري كه بتوانيم هم چون ديگر كشورهاي حوزه خليج فارس به جايگاهي شايسته در باشگاه توليدكنندگان اين فلز در دنيا دست يابيم. روش انجام تحقيق حاضر شامل مطالعه منابع مختلف اطلاعاتي معتبر شامل اخبار اقتصادي و به ويژه آخرين رويدادهاي صنعتي جهان مرتبط با دو فلز آلومينيوم و مس شامل توليدات، سرمايه گذاري ها، طرح هاي توسعه، ادغام ها و غيره...، استخراج موارد مرتبط و تأثيرگذار بر قيمت اين دو كالا و بررسي ميزان تأثير هر كدام، اولويت بندي و سرانجام جمع بندي عوامل مثبت و منفي مؤثر بر بازار فلزات در بازه زماني روزانه مي باشد. مهم ترين منابع استفاده شده شامل اخبار منتشر شده در سايت هاي مختلف خبري مانند reuters.com، metalsnews.com، metalbulletin.com، copperinvesting.com، bloomberg.com، mining.com و چندين منبع ديگر بوده است. در اينجا لازم است براي استفاده بهينه از مطالب ارايه شده در اين گزارش چند توضيح كوتاه آورده شود: 1- يكي از علت هاي مهم تغيير قيمت فلزات، تغييرات نرخ ارزهاي عمده مبادلاتي جهان مانند دلار و يورو است كه در متن زير در بسياري از موارد به آن اشاره شده است. تأثير اين تغييرات اين گونه است: از آنجا كه عمده تبادلات فلزات پايه به ويژه در بورس لندن با واحد دلار انجام مي شود، تضعيف دلار منجر به افزايش قدرت خريد مشتريان داراي ديگر واحدهاي پولي مثلاً يورو (اتحاديه اروپا)، يوان (چين)،... شده، بدين معني كه صاحبان اين ارزها مقدار بيشتري فلز كه با دلار ارزان تر فروخته مي شود را مي توانند در بورس خريداري نمايند. حال هر چه به طور مثال يورو يا يوان تقويت شود (ارزش آن ها بيشتر شود)، قدرت خريد فلزات براي به ترتيب اروپا و چين به عنوان دو متقاضي بزرگ فلزات پايه بالا رفته و تقاضاي فلزات بهبود مي يابد. حال اگر دلار تقويت شود، توان خريد اين كشورها كاهش مي يابد چون فلزات براي آن ها گران تر تمام مي شوند. از طرفي بهبود يا افت وضعيت اقتصادي هر كشور به ترتيب منجر به تقويت يا تضعيف واحد پولي آن نسبت به ديگر ارزها مي شود و به طور مثال هم اكنون كه اتحاديه اروپا با بحران مالي مواجه است، شاهد تضعيف شديد يورو در برابر دلار پس كاهش قدرت خريد اتحاديه و در نتيجه كاهش تقاضاي فلزات مي باشيم چرا كه اروپا يكي از مصرف كنندگان عمده فلزات صنعتي به ويژه آلومينيوم و مس است. پس به طور خلاصه افزايش يا كاهش ارزش ارزهاي جهاني به ويژه دلار و يورو از عوامل تأثيرگذار بر قيمت فلزات پايه بوده به طوري كه قيمت فلزات پايه با تقويت يورو و تضعيف دلار افزايش و برعكس با تضعيف يورو و تقويت دلار كاهش مي يابد. 2- آربيتراژ (arbitrage) به معني اختلاف قيمت فروش فلزات در بورس لندن و بورس شانگهاي بوده و هر چه بيشتر باشد يعني قيمت فروش فلزات در چين بالاتر از قيمت فروش آن در بورس لندن LME مي باشد و اين منجر به افزايش واردات چين، ترغيب ذخيره سازي توسط اين كشور و در نتيجه رشد تقاضا (اگرچه كه اين تقاضا ظاهري باشد نه واقعي) و در نهايت افزايش قيمت فلزات مي شود. 3- دليل اينكه در اين گزارش تأثير عوامل مرتبط با اقتصاد كلان (macroeconomics) از جمله رشد اقتصادي كشورهاي داراي اقتصاد تأثيرگذار، شاخص هاي نشان دهنده رشد توليدات صنعتي (PMI يا Purchase Managers Index يا شاخص مديرانِ خريد)، آمار ساخت و ساز اقتصادهاي بزرگ جهان، ترازهاي تجاري و ...، بيشتر با قيمت فلز مس سنجيده مي شود تا آلومينيوم اين است كه مس نسبت به اقتصاد جهاني بسيار تأثيرپذيرتر از آلومينيوم بوده و حتي به گونه اي به عنوان شاخص اقتصاد امروز جهان شناخته مي شود. آلومينيوم داراي ثبات قيمتي بالاتري از مس بوده و عمدتاً از اصول خاص حاكم بر بازار خود شامل عمدتاً عرضه و تقاضا تأثير مي پذيرد و همين امر نوعي حاشيه امن يا مزيت براي سرمايه گذاران صنعت آلومينيوم ايجاد نموده است. البته نبايد تصور نمود كه شاخص هاي اقتصادي جهان بر قيمت آلومينيوم هيچ اثري ندارند و همان طور كه ديده ايم، ركود جهاني سال 2007 و 2008 منجر به افت شديد قيمت تمامي فلزات پايه از جمله هر دو فلز مس وآلومينيوم شد، با اين حال نوسانات مس با اقتصاد جهاني، شديدتر است. 3- يكي از عوامل مهم تاثيرگذار بر قيمت فلزات طي سال هاي اخير قرار داشتن بازار در وضعيت قيمت كاهشي يا backwardation و يا شرايط قيمت افزايشي يا Contango بوده است. اگر قيمت فروش نقدي كالايي (مثلا مس) نسبت به قيمت فروش آتي آن (مثلا فروش سه ماهه) بيشتر باشد، حركت قيمت در بازار رو به كاهش است و به اين شرايط قيمت كاهشي يا backwardation گفته مي شود و اين وضعيت به دليل افزايش مقطعي شديد تقاضاي فعلي براي آن كالاي خاص و يا به دليل كمبود موقت عرضه روي مي دهد. بنابراين شرايط قيمت كاهشي بر قيمت هاي فلز يا كالاي مورد بررسي، اثر مثبت دارد چرا كه در اين شرايط، تجار تمايل دارند تا حتي با پرداخت هزينه بالاتر از قيمت نرم بازار و به دليل دريافت نشانه هايي مبني بر احتمال بروز كمبود كوتاه مدت عرضه آن كالا يا افزايش تقاضا براي آن، فلز موجود در بورس را با هر قيمتي به دست آورند. برعكس اين شرايط، وضعيتي است كه طي آن قيمت فروش آتي فلز در بورس لندن نسبت به قيمت نقدي آن بالاتر باشد كه به آن شرايط قيمت افزايشي يا Contango گفته شده و اغلب در پي بالا رفتن مقطعي موجودي كالا در بازار و عرضه آن و ايجاد مازاد موقتي به وجود مي آيد و شرايط قيمت افزايشي بر قيمت آن كالا اثر منفي دارد. 3- قيمت هاي مس و آلومينيوم آورده شده در اين گزارش بر اساس قيمت سه ماهه بورس فلزات لندن مي باشد.
ژانويه: 3 ژانويه 2014- مس) عوامل منفي شامل تضعيف يورو، آمار نامناسب توليدات صنعتي دسامبر چين، افت 11 درصدي ساليانه واردات يازده ماهه اول سال 2013 كاتد مسي چين از شيلي، رشد 20 درصدي توليد مس زامبيا (بزرگ ترين كشور توليدكننده آفريقا) در 10 ماهه اول 2013 تا 808 هزار تن (هرگونه رشد توليد در شرايط ركود به زيان قيمت ها است) علي رغم عوامل مثبت شامل رشد بالاي واردات مس چين از شيلي در نوامبر 2013 و افت موجودي هاي بورس لندن، قيمت مس را تا 7322 دلار كاهش داد. آلومينيوم) عوامل منفي شامل تضعيف يورو، آمار نامناسب توليدات صنعتي دسامبر چين و رشد موجودي هاي بورس لندن، علي رغم اعمال تعرفه هاي جديد بالاتر برق براي واحدهاي ذوب آلومينيوم غيربهره ور چين و احتمال تعطيلي برخي واحدهاي ذوب در پي آن، قيمت آلومينيوم را تا 1787 دلار كاهش داد. 6 ژانويه 2014- مس) عوامل منفي شامل افت بازار سهام آسيا، تاثير نامطلوب افت توليدات صنعتي چين (شاخص PMI) در دسامبر، تضعيف يورو، تقويت دلار و علي رغم ادامه افت موجودي هاي بورس لندن و شانگهاي، قيمت مس را تا 7313 دلار كاهش داد. آلومينيوم) عوامل منفي شامل افت بازار سهام آسيا، تاثير نامطلوب افت توليدات صنعتي چين (شاخص PMI) در دسامبر، تضعيف يورو، تقويت دلار و رشد توليد سال 2013 شركت Alba بحرين تا 913 هزار تن (رشد توليدات در شرايط ركود به زيان قيمت ها است) علي رغم عوامل مثبت شامل افت موجودي هاي بورس لندن قيمت آلومينيوم را تا 1761 دلار كاهش داد. 7 ژانويه 2014- مس) عوامل مثبت شامل ادامه افت موجودي هاي بورس لندن علي رغم احتمال عدم تصويب طرح توسعه گسترده شبكه خطوط ولتاژ فوق بالاي انتقال برق در چين* قيمت مس را تا7334 دلار بالا برد. * اين شبكه مخصوص انتقال برق 1000 كيلوولت AC و 800 كيلوولت DC بوده و قرار بود با سرمايه گذاري حدود 500 ميليارد دلار توسط دولت چين انجام پذيرد. مصرف سيم و كابل مسي در شبكه سراسري برق چين طي سال هاي گذشته رو به كاهش بوده (احتمالا به دليل جايگزيني با آلومينيوم) به طوري كه از 21% در 2009 كه سهم مصرف مس در اين بخش بوده به 15% در 2012 كاهش يافته و برآورد ادامه اين روند تا 8% در 2020 مي رود. در سال 2020 سهم مصرف سيم و كابل مسي در ساير بخش ها شامل صنايع سنگين 34.3%، ساختمان سازي 24% و ارتباطات 27% مي باشد و ارزش بازار سيم و كابل مسي چين به حدود 130 ميليارد دلار در 2020 مي رسد. آلومينيوم) عوامل مثبت شامل ادامه افت موجودي هاي بورس لندن، راه اندازي واحد نورد آلومينيوم 590 ميليون دلاري طرح Maaden عربستان با ظرفيت توليد 380 هزار تن ورق آلومينيومي (توسعه واحدهاي پايين دستي به معني افزايش تقاضا براي محصولات نهايي و به نفع قيمت ها است) و اعلام تعليق توليد در واحد ذوب Aldel هلند به دليل بالا بودن هزينه هاي توليد، كاهش 23 درصدي توليد آلومينيوم 10 ماهه اول 2013 هند و افت 5 درصدي توليد آلومينيوم جهان در ژانويه – نوامبر 2013 (كاهش توليدات در شرايط ركود به نفع قيمت ها است)، علي رغم عوامل منفي شامل كاهش 22 درصدي مصرف آلومينيوم 10 ماهه اول 2013 هند علي رغم رشد 7 و 6 درصدي تقاضاي اين كشور در دو سال قبل آن، قيمت آلومينيوم را تا 1780 دلار بالا برد. 8 ژانويه 2014- مس) عوامل مثبت شامل افت موجودي هاي بورس لندن، برآورد Barclays مبني بر احتمال رشد شديد مصرف مس چين در صورت ادامه طرح توسعه شبكه برق چين (دولت چين اعلام نموده 62 ميليارد دلار در سال جاري براي توسعه شبكه برق هزينه مي نمايد)، افزايش 7.5 درصدي صادرات مس شيلي در نوامبر در پي افزايش خريد مشتريان، علي رغم عوامل منفي شامل احتمال آسان گيري دولت در اجراي قوانين منع صادرات مواد خام اندونزي كه مي تواند دسترسي به كنسانتره مس توليد معادن اين كشور را نسبت به آنچه تصور مي شد تسهيل نمايد، افزايش توليدات و راه اندازي طرح هاي توسعه كه هرگونه افزايش توليد در شرايط ركود به زيان قيمت هاي مس است شامل: برنامه راه اندازي مجدد واحد ذوب مس Pasar فيليپين كه دو ماه پيش در اثر طوفان آسيب ديده بود (120 هزار تن ظرفيت توليد)- آغاز به توليد طرح توليد مس Kipoi كنگو در سه ماهه دوم سال جاري (توليد 50 هزار تن از روش SX/EW)- رشد 6.5 درصدي ساليانه توليد مس شيلي در نوامبر 2013 تا 510 هزار تن، به تاخير افتادن اجراي قانون منع صادرات كنسانتره مس كنگو تا پايان دسامبر 2014 كه امكان دسترسي آسان تر به توليد مس اين كشور را فراهم مي آورد، قيمت مس را تا 7355 دلار بالا برد. آلومينيوم) عوامل مثبت شامل ادامه افت موجودي هاي بورس لندن، علي رغم عوامل منفي شامل مازاد قراضه در بازار اروپا* قيمت آلومينيوم را تا 1782 دلار بالا برد. * علت بروز اين مازاد موجودي كافي قراضه به دليل زمستان ملايم تر در اروپا نسبت به سال هاي قبل بوده است كه جمع آوري قراضه توسط افراد متفرقه كه از منابع اصلي تامين قراضه است را تسهيل نموده بود. اغلب زمستان فصل كمبود قراضه است اما زمستان 2014 بازار با مازاد آن مواجه بود. 9 ژانويه 2014- مس) عوامل منفي شامل اعلام افزايش ديون دولت هاي استاني چين به دولت مركزي تا حدود 3 ميليارد دلار با رشد 70 درصدي طي سه سال گذشته، تقويت دلار، افت شاخص قيمت توليدكننده چين علي رغم عوامل مثبت شامل سومين هفته اعتصاب بنادر شيلي و اختلال در ارسال محموله هاي كنسانتره مس و افت موجودي هاي بورس لندن، قيمت مس را تا 7263 دلار كاهش داد. آلومينيوم) عوامل منفي شامل اعلام افزايش ديون دولت هاي استاني چين به دولت مركزي تا حدود 3 ميليارد دلار با رشد 70 درصدي طي سه سال گذشته، تقويت دلار، افت شاخص قيمت توليدكننده چين علي رغم عوامل مثبت شامل افت موجودي هاي بورس لندن، برآورد رشد بازار رينگ چرخ آلومينيومي با 8.5% نرخ رشد ساليانه توسط موسسه Research and Markets و ادامه رشد پرميوم آلومينيوم در آمريكا به بالاترين در 10 سال* قيمت آلومينيوم را تا 1757 دلار پايين برد. * دليل عمده افزايش پرميوم هاي فروش آلومينيوم در جهان كه به ويژه در آمريكا چشم گير بوده، كاهش تعمدي توليد توسط تعداد زيادي از توليدكنندگان شمش آلومينيوم، استفاده از آلومينيوم به عنوان ابزار سرمايه اي در معاملات مالي و افزايش شديد تقاضاي تجار براي اين كالا در پي آن و هم چنين كمبود قراضه به ويژه در آمريكاي شمالي بوده است. 10 ژانويه 2014- مس) عوامل منفي شامل افت 2.3 درصدي واردات سال 2013 مس و محصولات مسي چين تا 4.54 ميليون تن، كاهش هزينه هاي TC/RC در داخل چين به دليل مازاد عرضه كنسانتره، سرمايه گذاري Codelco براي سه برابر كردن توليد Salvador (توليد فعلي 60 هزار تن مس در سال) (رشد توليدات در شرايط ركود به زيان قيمت ها است)، علي رغم عوامل مثبت شامل رشد 31 درصدي ساليانه واردات مس چين در دسامبر تا 441 هزار تن، افت موجودي هاي بورس لندن، اعلام فورس ماژور ارسال كاتد توليدي واحد Zaldivar شيلي به دليل ادامه اعتصاب كارگري در معادن اين كشور (اين واحد با توليد 140 هزار تن كاتد در سال متعلق به Barrick Gold است. ساير واحدهاي مس متعلق به اين شركت شامل معدن Lumwana زامبيا و طرح Jabel Sayid عربستان است)، قيمت مس را تا 7257 دلار كاهش داد. آلومينيوم) عوامل مثبت شامل ادامه افت موجودي هاي بورس لندن، نتايج مثبت مالي Alcoa در 2013 و برآورد رشد 7 درصدي بازارهاي مصرف آلومينيوم در 2014 توسط اين شركت، احداث يك واحد توليد پليت آلومينيومي مخصوص خودرو توسط Kobe Steel ژاپن در Tianjin چين با ظرفيت 100 هزار تن و سرمايه گذاري 220 ميليون دلاري (بهره برداري 2016- توسعه واحدهاي پايين دستي به معني افزايش تقاضا براي محصول نهايي و به نفع قيمت ها است)، قيمت آلومينيوم را تا 1760 دلار بالا برد. 13 ژانويه 2014- مس) عوامل مثبت شامل اجراي جدي قوانين منع صادرات مواد خام اندونزي به ويژه كنسانتره مس، ادامه افت موجودي هاي بورس لندن، علي رغم عوامل منفي شامل افت 18 درصدي ساليانه درآمدهاي صادراتي معدني شيلي در دسامبر 2013 در پي افت قيمت هاي مس و افت 5 درصدي كل درآمد شيلي از محل صادرات معدني در 2013 برابر با 44.2 ميليارد دلار، قيمت مس را تا 7275 دلار بالا برد. آلومينيوم) عوامل مثبت شامل اجراي قوانين منع صادرات مواد خام اندونزي كه مي تواند منجر به كمبود جدي و رشد قيمت بوكسيت شود، اعلام سوددهي مناسب شركت Chalco در 2013، ادامه رشد پرميوم ها و ادامه افت موجودي هاي بورس لندن، علي رغم عوامل منفي شامل آغاز عمليات احداث طرح ذوب 5 ميليارد دلاري اندونزي* (افزايش توليدات و توسعه در شرايط ركود به زيان قيمت ها است)، قيمت آلومينيوم را تا 1763 دلار بالا برد. * اين واحد توليد شمش آلومينيوم با سرمايه گذاري Nanshan Al. چين دومين توليدكننده بزرگ آلومينيوم اين كشور احداث شده و داراي نيروگاه 300 مگاواتي اختصاصي، يك اسكله، ريفاينري آلوميناي 2.1 ميليون تن و يك واحد ذوب 570 هزار تني خواهد بود. 14 ژانويه 2014- مس) عوامل مثبت شامل ادامه افت موجودي هاي بورس لندن، ادامه تاثير اجراي قوانين منع صادرات مواد خام اندونزي و افزايش صادرات كنسانتره مس و كاتد مسي برزيل در دسامبر در پي افزايش تقاضا، قيمت مس را تا 7329 دلار بالا برد.
نیاز به اطلاعات یکی از ضروریات اساسی زندگی اجتماعی است و اھمیت مطبوعات، به ویژه روزنامه ھا، نشریات و جراید بر کسی پوشیده نیست. ازجمله عواملی که در روند تاریخ مطبوعات و جراید نقش تعیین کننده داشته، پیدایش فن چاپ و احداث چاپ خانه است. پیدایش صنعت چاپ در ایران، اگر ھم دارای پیشینه ی تاریخی بوده است، به طور مشخص در نتیجه ی شرایط حاکم بر ایران در قرن 19 م رو به رشد نھاده و با پدیده ی روزنامه نگاری به عنوان ضرورتی نوظھور مرتبط بوده است. پیدایش روزنامه نگاری و صنعت چاپ در ایران عصر قاجار، اگرچه به مانند ھرگونه اصلاحات دیگری، حرکتی از بالا و در خدمت منافع طبقه ی حاکم بود، اما نقش سازنده و ھدایت گری داشته و به خصوص در مواقع حساس، به روشنگری و تغذیه ی افکار عمومی کمک کرده است. روزنامه نگاری نخستین بار مورد اھتمام دانشجویانی قرار گرفت که با درایت عباس میرزا و وزیر باکفایت او، میرزا عیسی قائم مقام فراھانی، به اروپا اعزام شدند تا با آشنایی با تمدن مدرن، راھی برای برون رفت جامعه ی سنتی ایران از عقب ماندگی جست وجو کنند. این دانشجویان و در رأس آن ھا، میرزاصالح شیرازی، برای آشنایی با حرفه ی روزنامه نگاری و یا فراگرفتن صنعت چاپ اعزام نشده بودند و ھدف اصلی از اعزام آن ھا ضرورت ھای نظامی بود. میرزاصالح شیرازی، برحسب علاقه ی شخصی و البته ضرورتی که در این جھت احساس می کرد، این حرفه را فرا گرفت و در ھنگام برگشت با خرید ماشین چاپ در این طریق قدم برداشت . (١) البته در یک نگاه سنتی، ایرانیان در اعصار پیش از اسلام و دوران بعد از اسلام با لغات روزنامه و روزنامه نگاری آشنایی داشتند و شاید وسائل چاپ نوشته ھا و فرامین و سال نامه ھا و آئین نامه ھا را در اختیار داشته اند. اصل کلمه ی روزنامه از «روزنامک پھلوی» بوده و شعرا و بزرگانی ھمچون فردوسی، عنصری، ناصر خسرو، خاقانی و نظام الملک به این واژه اشاره کرده اند .(٢) در دوره ھای ایلخانان و صفویه نیز با بھره گیری از تجربیات دیگر ملل، تلاش ھایی در جھت استفاده از فنون چاپ و ایجاد چاپ خانه شد و گاه نیز، موفق بود. ھمین طور پیش از این که میرزاصالح شیرازی اولین اقدام مشخص را در این زمینه آغاز کند، برخی از ایرانیان عصر قاجار از طریق ھند تحت سلطه ی انگلیس، چاپ و چاپ خانه و روزنامه و روزنامه نگاری را می شناخته اند. میرزا عبداللطیف خان شوشتری در کتاب «تحفه العالم» به سال 1216 ھـ.ق فصل مبسوطی با عنوان «نوشتن کتب به قالب» درباره ی روزنامه نگاری در ھند نوشته است. ابوطالب محمد اصفھانی نیز در کتاب «مسیر طالبی» به سال 1219ھـ.ق مطالب زیادی در این خصوص آورده است. شخص قائم مقام و عباس میرزا نیز با این فنون دنیای جدید آشنا بوده و آن را می شناخته اند .(٣) به ھر ترتیب، با در نظر داشتن این مھم که روزنامه نگاری و صنعت چاپ به شکل رسمی و مشخص تر آن در عھد قاجارھا به وجود آمده و با اعزام دانشجویان به خارج و عملکرد شخصیت ھای مھمی ھم چون عباس میرزا و قائم مقام به صورت غیرمستقیم و افرادی ھم چون میرزاصالح شیرازی میرزا تقی خان امیرکبیر، علی قلی خان اعتضادالسلطنه، میرزا حسین خان سپھسالار و محمدحسن خان اعتمادالسلطنه به طور مستقیم مرتبط بوده است، به شرح مختصری پیرامون تاریخچه چاپ و چاپ خانه در ایران می پردازیم. چاپ و چاپخانه در ایران صنعت چاپ اول بار در چین زمان سلسله ی تانگ (قرون اول تا سوم ھجری) به طریقی ساده اختراع شد و در طی زمان رو به تکامل نھاد. در این طریق آن چه مھم است اختراع چاپ سربی توسط گوتنبرگ آلمانی در سال 1448م است. گوتنبرگ به تدریج، دستگاه چاپی اختراعی خود را تکمیل کرد و ماشین چاپ با حروف سربی قابل انتقال به راه انداخت. از این پس، صنعت چاپ به عنوان نقطه عطفی در تاریخ علمی و فرھنگی جھان، نقش مھمی در ارتقای وضعیت کمی و کیفی مطبوعات ایفا کرد. اھمیت صنعت چاپ اختراعی گوتنبرگ به حدی است که آن را به عنوان یکی از عوامل زمینه ساز رنسانس قلمداد می کنند. تاریخچه ی صنعت چاپ در ایران قرون جدید نیز با تحولات این صنعت در ممالک اروپایی مرتبط بوده و به گونه ای از دستاوردھای ملل اروپایی بھره برده است. با این حال برای آگاھی از پیدایش و چگونگی ایجاد چاپ خانه در ایران، در دو مبحث جداگانه ی چاپ خانه قبل از زمان قاجار و چاپ و چاپ خانه در دوره ی قاجار، تاریخچه ی موضوع را بررسی می کنیم. چاپ و چاپخانه قبل از دوره قاجار شاید بتوان دستگاه چاپی را که در زمان ایلخانان و به عھد حکومت «گیخاتو» (690-693) وارد ایران شد و در چاپ اسکناسِ موسوم به «چاو» از آن استفاده کردند، ھرچند ساده، اولین دستگاه چاپ در ایران به شمار آورد. این دستگاه بسیار ساده بود و بر اساس پِِرس و حکاکی روی چرم استوار بود .(۴) به ظن برخی، لغات «چاپ» و «چاپ خانه» از ھمین دوره وارد زبان فارسی شده و اصل آن از «چاو» و «چاوخانه» گرفته شده است. البته مرحوم دھخدا لغت چاپ را از ریشه «چھاپ» یا «چھاپه» سانسکریت می داند. با این حال به نظر می رسد که اولین چاپ خانه با ھدف استفاده در امور نوشتاری، در دوره ی صفویه در ایران دایر شده است. آنژ دوسن ژوزف کشیشی از فرقه «کارملی» از مردم «تولوز» که در سال 1071ھـ.ق/1660م به ایران آمده و چند کتاب در مورد ایران نوشته است در کتابی که در لغت فارسی به فرانسه و ایتالیاییو لاتینی نوشته از کلماتی چون، باسمه کردن (کلمه ای ترکی به معنای چاپ)، قالب زدن، طبع نمودن، منطبع گردانیدن، باسمه خانه و باسمه چی نام برده که می تواند از وجود چاپ خانه در ایران حکایت کند. دو سن ژوزف می نویسد: «حضرات پادریان کارملی میدان میر، بصمه خانه عربی و فارسی در عبادت خانه ی خودشان در اصفھان برپا کرده بودند و ھنوز دارند، ارامنه نیز در جلفا بصمه ارمنی دارند .»(۵) از آن جاکه کارملی ھای موسوم به اصلاح شده در سال 1016ھـ.ق/1607 م به ایران آمده اند، تاریخ ایجاد مطبعه بعد از آن تاریخ است. ھدف کارملی ھا از احداث چاپ خانه چاپ اوراق ادعیه و اذکار مسیحی بوده است(۶) ارامنه نیز در حدود سال 1043 ھـ.ق دستگاه چاپی با حروف ارمنی در نمازخانه ی خود به کار گرفتند و به ایجاد چاپ خانه مبادرت کردند. سی سال بعد از انتقال ارامنه از جلفا به اصفھان توسط شاه عباس در سال 1013 ھـ.ق یک ارمنی موسوم به یعقوب ژان در سال 1051ھـ.ق/1640م یک دستگاه چاپ از اروپا وارد کرد که به خاطر مشکلاتی از قبیل کم رنگی، سفید شدن خطوط با گذشت ایام، عدم توانایی در ساختن مرکب مناسب، علاقه ی عمومی به تألیفات دست نویس، به خصوص تألیف انجیل و مھم تر بیکار شدن عده ی زیادی که به کار استنساخ متون مشغول بودند، از رونق افتاد. البته چنان که ذکر شد، قبل از چاپ خانه یعقوب ژان، ارامنه دارای چاپ خانه بودند و کتاب ھایی نظیر «حیات اجداد روحانی» (که حروف مطبعه ی آن به ھمت خاچاطور خلیفه ی ارامنه ساخته شده بود و الآن نیز نسخه ای از آن در کلیسای ارامنه موجود است) به چاپ رسیده بود . (٧)ھرچند که این چاپ خانه در خارج از جامعه ی مسیحی اصفھان مورد استفاده قرار نگرفت و با استقبال عمومی مواجه نشد؛ اما از علاقه ی ایرانیان به داشتن چاپ خانه حکایت می کند. سخنان شاردن نیز این مطلب را تأیید می کند. شاردن می نویسد: «ایرانیان صد دفعه تا حال خواسته اند مطبعه داشته باشند، فواید و منافع آن را می دانند و ضرورت و سھولت آن را می سنجند؛ لیکن تا حال کامیاب نشده اند، برادر وزیر اعظم که آدم خیلی عالم و مقربی است در سنه 1087 ھـ.ق از من خواست تا عمله از فرنگ بیارم که این کار را به ایرانیان بیاموزد و کتب عربی و فارسی که من به او دادم به شاه نشان داد و اجازه گرفته بود، ولی وقتی پای پول به میان آمد ھمه چیز به ھم خورد .»(٨) از آن پس تا زمان قاجار شواھدی در خصوص ایجاد چاپ خانه در ایران وجود ندارد. چنان که آمد ایجاد چاپ خانه در زمان قاجار معلول تحولاتی بود که در نتیجه ی برخورد با دول استعماری اروپایی روی داد. ھرچند در مورد ایجاد اولین چاپ خانه و بانی آن در این زمان اختلاف نظر است؛ اما به ھر حال باید آن را نتیجه حس نوخواھی ھمان معدود افراد آگاھی دانست که راه ایجاد و توسعه ی مبانی تمدنی جدید را پی ریختند. چاپ و چاپ خانه در دوره قاجار نخستین چاپ خانه ای که وجود آن در دوره ی قاجار مسلم است، چاپ خانه ای است که در سال 1233ھـ.ق یا سال قبل از آن توسط آقا زین العابدین تبریزی ایجاد شد. آقا زین العابدین به دستور عباس میرزا به روسیه رفته و آشنایی با چاپ و چاپ خانه را در آن جا فرا گرفته بود و با خرید ماشین چاپ به ایران برگشت و با تأسیس چاپخانه شروع به فعالیت کرد. این چاپ خانه با حروفُسربی کار می کرد و پس از مدتی کتابی موسوم به «فتح نامه» از آن بیرون آمد. فتح نامه به عنوان نخستین کتابی که در ایران چاپ شد، به وسیله ی «میرزا ابوالقاسم قائم مقام» تألیف شده بود. این کتاب به زبان عربی بود و موضوع آن به جنگ ھای ایران و روس مربوط می شد و حوادث را تازمان انعقاد عھدنامه ی گلستان(1813م/1228ھـ.ق) دربرمی گرفت. البته باید خاطرنشان کرد که مرحوم تربیت در مجله ی تعلیم و تربیت اولین کتاب چاپ شده در ایران را «جھادیه» میرزا عیسی قائم مقام بزرگ می داند .(٩) زینکر «Zinker» یکی از کتاب شناسان اروپایی نیز در تألیف خود موسوم به «کتاب شناسی شرقی» از کتابی انگلیسی با عنوان «ملاحظات درخصوص خواجه حافظ شیرازی» تألیف اگوست، ای. ھربن نام می برد که در فوریه 1806م/1220-21ھـ.ق در شیراز به طبع رسیده است. اگر این موضوع صحیح باشد، چاپ خانه در شیراز قبل از تبریز و تھران احداث شده است . (١٠) چاپ خانه ی بعدی در ایران ھمان است که توسط میرزاصالح شیرازی احداث شد. میرزاصالح پس از فراغت از تحصیل و به ھنگام مراجعت به ایران، یک دستگاه چاپ خرید و با خود به ایران آورد. میرزاصالح که فردی اندیشمند و دارای ذکاوت بود و با بھره گیری از ھمین ھوش و قریحه ی ذاتی، به دربار قائم مقام راه یافته و با حمایت او به خارج اعزام شده بود، در زمان تحصیل در لندن، در رشته ھای تاریخ و جغرافیا، زبان ھای انگلیسی و فرانسه و لاتین و صنایعی ھم چون شیشه سازی، مرکب سازی و تھیه ی حروف مقطعه خبره شد و بنابر علاقه ی شخصی، با چاپ و چاپ خانه نیز آشنا شد. خرید دستگاه چاپ نیز به خاطر علاقه ی شخصی و حس مردم دوستی او بود. از آن جا که میرزاصالح به دنبال این بود که علاوه بر معلومات، چیزی که به درد مردم بخورد با خود بیاورد، به فراگرفتن این فن پرداخت و در آن خبره شد. در ھنگام بازگشت، با ھر سختی که بود یک دستگاه چاپ سربی خرید تا پس از رسیدن به ایران آن را به ھم وطنان عرضه کند .(١١) چاپ خانه ی میرزاصالح در سال 1234ھـ.ق یک سال بعد از راه اندازی چاپ خانه ای که زین العابدین از روسیه آورده بود، راه اندازی شد. گرچه میرزاصالح از اقدام زین العابدین خبر نداشت، اما چون خود این فن را فراگرفته بود و به کار خود علاقه داشت، آن را در تبریز به راه انداخت، اما به خاطر مشغله ھای دیگر، تصدی آن را به میرزاعلی نامی سپرد .(١٢) در سال 1238 ھـ.ق میرزاجعفر نامی، که توسط عباس میرزا برای یادگیری این فن به مسکو فرستاده شده بود، نیز یک دستگاه چاپ سربی را وارد تبریز کرد. در ھمین چاپ خانه بود که در سال 1240ھـ.ق یک باب گلستان سعدی به چاپ رسید. ھمین چاپ خانه است که در کتاب «چاپخانه در خارج از فرنگستان» به عنوان اولین چاپ خانه ی ایرانی از آن یاد شده است. این در حالی است که قبل از آن دو چاپ خانه ی دیگر نیز تأسیس شده بود. شاید بتوان گفت که این میرزاجعفر ھمان میرزاجعفر مھندس بود که ھمراه میرزاصالح در لندن تحصیل کرده بود. در این صورت، می توان گفت که وی نیز با صنعت چاپ آشنا بوده و شاید نیز در ساختن چاپ خانه به میرزاصالح کمک کرده است. از این جھت می توان گفت که مراد از تأسیس اولین چاپ خانه ی مذکور در کتاب «چاپخانه در خارج از فرنگستان» ھمان چاپ خانه ی میرزاصالح بوده است . (١٣) به غیر از چاپ خانه ھای فوق الذکر ژنرال سمینوی روسی ھم که در ادسا به کار چاپ مشغول بود، ھنگامی که در سال1241ھـ.ق به ایران آمد؛ دستگاه چاپی را با خود آورد. لیکن معلوم نیست که چاپ خانه ی احداثی او چه قدر و چگونه کار کرده است .
چاپخانه در تھران و سایر شھرستان ھا
چاپ خانه ھایی که تا سال 1240 ھـ.ق در ایران احداث شده بودند، عمدتاً در تبریز بودند و حتی پایتخت حکومت قاجاری نیز از این فناوری محروم بود. در سال 1240 ھـ.ق فتحعلی شاه میرزا زین العابدین را به تھران احضار کرد تا با احداث در تھران به کار طبع و نشر بپردازد. میرزا زین العابدین چاپ خانه ای ایجاد کرد و با برخورداری از حمایت منوچھرخان معتمدالدوله، که یکی از بزرگان دربار بود، کتب فراوانی را که اغلب ھم دینی و مذھبی بودند، به چاپ رساند. ارتباط نزدیک زین العابدین با منوچھرخان معتمدالدوله که او را در راه اندازی چاپ خانه کمک کرده بود، موجب شد که محصولات این اولین چاپ خانه ی تھران با عنوان چاپ معتمدی معروف شود. زین العابدین در تھران شاگردانی تربیت کرد که زیر دست او فن چاپ را یاد گرفتند. از جمله آن ھا میرزا باقر نامی بود که بعدھا نسخه ی «ناسخ التواریخ» سپھر را چاپ کرد. در سال 1245ھـ.ق فتحعلی شاه دستور داد که چاپ خانه ی سنگی بزرگی را که توسط میرزا اسدالله نامی در تبریز احداث شده بود، با تمامی کارکنان آن به تھران بیاورند و در پایتخت به فعالیت بپردازند. این میرزا اسدالله کسی بود که با حمایت میرزاصالح شیرازی به روسیه اعزام شده بود و با فراگرفتن فن چاپ و خرید یک دستگاه چاپ در سال1240ھـ.ق به ایران بازگشته و چاپ خانه احداث کرده بود. این چاپ خانه که با چاپ ھای سربی متفاوت بود، نخستین بار در ایران احداث می شد. به غیر از تبریز، که نخستین بار صنعت چاپ در آن جا رواج یافت، درخصوص سھم دیگر شھرھا در راه اندازی این صنعت می توان از اصفھان و شیراز یاد کرد. احداث چاپ سربی در اصفھان به سال1244 ھـ.ق انجام شد و کتاب «رساله ی حسینی» تألیف میرزا ابراھیم استرآبادی از آن بیرون آمد. چاپ سنگی نیز به سال1260ھـ.ق در اصفھان احداث شد. در شیراز اولین بار چاپ سنگی را در سال 1254ھـ.ق احداث کردند، ولی غیر از یک جلد قرآن مجید کتاب دیگری در آن به چاپ نرسید. ارومیه در سال1256ھـ.ق توسط مبلّغین مسیحی امریکایی دارای چاپ خانه شد و بعد از آن به ترتیب در شھرھای بوشھر، مشھد، انزلی، رشت، اردبیل، ھمدان، خوی، یزد، قزوین، کرمانشاه، کرمان، گروس، کاشان، اھواز، زنجان و بالاخره ساری چاپ خانه ایجاد کردند. (١۵) چاپ سنگی در ابتدا تمام دستگاه ھای چاپ که به ایران آورده شدند چاپ حروفی (سربی) بودند؛ اما این نوع چاپ دارای اشکالاتی بود که راه را برای پیدایش چاپ سنگی ھموار کرد. چاپ ھای سربی دارای کیفیت خوبی نبودند و با اغلاط املایی و مشکلاتی ھم چون کم رنگی و پاک شدن خطوط مواجه بودند. این نقیصه ھا وقتی که در کنار نوشته ھای دست نویس با خط نستعلیق و دیگر خطوط دارای کیفیت عالی قرار می گرفت، بیشتر خود را نشان می داد و آشکار بود که مردم به متون دست نویس بیشتر بھا می دھند. از طرف دیگر، احساس مذھبی نیز که چاپ خانه را پدیده ای خارجی می نگریست که به دست کافران ساخته شده، مزید بر مشکلات بود. توجه به چاپ سنگی و سعی در احداث چاپ خانه ھایی از این دست، که دارای نواقص کمتری بود به ھمین دلایل مورد نظر قرار گرفت. اعزام «میرزا اسدالله» (از اھالی فارس و از دوستان میرزاصالح شیرازی) به روسیه در جھت فراگیری چاپ سنگی نیز در نتیجه ی ھمین ملاحظات بود. چنان که آمد، میرزا اسدالله یک چاپ خانه ی سنگی بزرگ به تبریز آورد و با یاری میرزارضا نامی آن را به راه انداخت. ھم چنان که ذکر شد، فتحعلی شاه این مطبع سنگی و اجزاء و عّمال آن را در سال 1245ھـ.ق به تھران فراخواند و در پایتخت مشغول به کار شدند. اولین کتابی که در این چاپ خانه ی سنگی تھران به چاپ رسید، «دیوان نشاط» اثر میرزا عبدالوھاب معتمدالدوله متخلص به نشاط بود. در سال 1259ھـ.ق عبدالعلی نامی اسباب چاپ سنگی را به تھران آورد و با احداث چاپ خانه شروع به کار کرد. در این چاپ خانه ی جدید، کتاب «تاریخ معجم فی آثار الملوک العجم» از میرزا عبدالله بن فضل الله به چاپ رسید. پس از آن تاریخ پطر کبیر را به چاپ رساندند. عبدالعلی آقا پس از چندی تصدی چاپ خانه را به میرزاباقر سابق الذکر واگذاشت. در شھرستان ھایی که از آن ھا یاد شد، نیز اغلب چاپ سنگی را راه اندازی کردند. روزنامه ھایی که از نیمه ی دوم قرن سیزدھم ھجری قمری در ایران به چاپ رسیدند، نیز ھمگی چاپ سنگی بودند. بدین ترتیب، با این که نخست چاپ سربی به ایران وارد شد، به علت مشکلات خاص خود، به سرعت جای خود را به چاپ سنگی داد. ناصرالدین شاه در سال1290ھـ.ق در سفرش به فرنگ، در عثمانی چاپی سربی به قیمت پانصد لیره ی عثمانی خرید و به ایران فرستاد اما آن ھم پس از دو سالی متروک شد. این چاپ خانه بعدھا توسط بارون نرمان به دستور میرزا حسین خان سپھسالار جھت چاپ روزنامه «وطن» یا «پاتری» تعمیر شد؛ اما چون روزنامه پس از یک شماره توقیف شد، چاپ خانه نیز بار دیگر متروک ماند. چاپ خانه ی سربی دیگری را در سال1296 قمری در تھران دایر کردند که آن نیز پس از مدتی تعطیل شد. آخرین بار ھم در سال1314ھـ.ق چاپ سربی را در تھران تأسیس کردند که تاکنون به فعالیت خود ادامه می دھد. چاپ مصوّر پیدایش چاپ تصویری در ایران به زمان محمد شاه برمی گردد. نخستین کتاب شناخته شده ای که چاپ مصور شد، کتاب «لیلی و مجنون» مکتبی بود که در سال1259ھـ.ق به چاپ رسیده است. در چھار صفحه از این کتاب چھار تصویر وجود دارد که با مرکب چاپ ترسیم و به معمول زمان با دست آن ھا را رنگ کرده اند. پس از آن در سال1264قمری «دیوان فضولی بغدادی» را با بیست تصویر به چاپ رساندند. بعد از آن کتاب «روضه المجاھدین» با ھشت تصویر چاپ شد. از اول محرم سال 1300ھجری قمری که اولین شماره ی روزنامه ی «شرف» منتشر شد تا سال 1309ھـ.ق ھشتاد و ھفت شماره ی آن دارای تصاویر بود. روزنامه ی «شرافت» ھم که از صفر 1314 ھـ.ق به چاپ می رسید مصور بود. روزنامه ی وقایع اتفاقیه به عنوان اولین روزنامه ی دولتی و دومین روزنامه ی ایرانی نیز از شماره 470 (مورخ پنج شنبه 21 محرم 1277) به بعد، مصور است و در مدت چھار سال 88 شماره آن را مصور چاپ کرده اند. از آن پس، بھره گیری از چاپ مصور به تدریج در روزنامه ھای دیگر نیز معمول شد. اولین فرد ایرانی که چاپ تصویری را فرا گرفت، آقا میرزا عبداللطیف نقاش باشی اصفھانی بود. میرزا عبداللطیف از طرف امنای دولت به فرنگ فرستاده شده و در آن جا چاپ تصویری آموخته بود. وی از ھوشمندان عصر خود بود و افراد دیگری از جمله آقا میرزا ابوتراب نقاش مخصوص وزارت انطباعات چاپ مصور را از او فراگرفته اند . (١۶)در نظر داشته باشیم که میان چاپ سنگی مصور و چاپ سربی مصور تفاوت بود. چاپ سنگی مصور ھمانند چاپ معمولی بود و تنھا تفاوت آن به مھارت نقاش در ترکیب مرکب چاپ برمی گشت که مرکب آن را از مرکب معمولی غلیظ تر می ساخت، اما چاپ سربی مصور منوط به گراورسازی بود و ھم زمان با پیدایش چاپ مصور در ایران، در اروپا با استفاده از تیزاب مطالب را روی چوب می کندند و از روی مدل حاصله به چاپ می رساندند.
نتیجه گیری صنعت چاپ در شکل جدید خود به عنوان فرایندی که زمینه ترویج اندیشه ھا و تبادل و تکامل افکار را فراھم کرده است، بسیار دیر به ایران وارد شد. اگر اختراع ماشین چاپ توسط گوتنبرگ در نیمه ی قرن پانزدھم میلادی را نقطه عطف تاریخ این صنعت به شمار آوریم، ورود آن به ایران با یک فاصله چھار قرنی انجام شد. با این حال، اھتمام به این مقوله در آغاز رویارویی جامعه ی سنتی ایران با دنیای مدرن حائز اھمیت فراوان است. طبیعی است که خرید و انتقال ماشین ھای چاپ سربی و سنگی در اشکال قدیمی و احداث آن با مشّقات فراوانی ھمراه بوده و عزم راسخی را طلب می کرده است. پرداختن به این مھم به عنوان یکی از مسائلی که به سرعت ذھن اولین دانشجویان اعزامی به خارج را به خود معطوف کرده است، حاکی از ذھن پویای ایرانی در درک عقب ماندگی جامعه ی خویش و لزوم فراگیری دانش و فنون جدید برای فائق آمدن بر مشکلات موجود بوده است. با این حال، شرایط حاکم بر ایران و به خصوص استحاله ی ساخت سیاسی در این ایام، مانع از تحول لازم در این زمینه شده و چاپ و چاپ خانه و رکن متناظر با آن (روزنامه نگاری) را نیز مصادره به مطلوب کرده و در خدمت منافع حاکم درآورده است. با این وجود، از ھمان آغاز نقش مھمی ایفا کرده و به خصوص در رواج روزنامه نگاری در ایران عصر قاجار، پدیده ای که آن را به عنوان رکن چھارم مشروطه قلمداد می کنند، مؤثر واقع شده است.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
منابع - آرین پور، یحیی، از صبا تا نیما، ج1، چ5، تھران: بی نا، 1355. - تاورنیه، سفرنامه، ترجمه ی ابوتراب نوری، چ3، تھران،کتاب خانه ی سنایی، 1363. - دھخدا، علی اکبر، لغت نامه، زیر نظر محمد معین و سید جعفر شھیدی، تھران، انتشارات دانشگاه تھران،1377، ماده چاپ. - شاردن، سیاحت نامه، ترجمه ی محمد عباسی، ج4، چ1، تھران، امیر کبیر، 1349. - شوشتری، عبداللطیف، تحفه العالم، تصحیح محمد موحد، چ1، تھران، چاپ گلشن، 1363. - صفی نیا، «تاریخ روزنامه نگاری در ایران»، مجله یادگار، س2، ش2. - صلح جو، جھانگیر، تاریخ مطبوعات ایران و جھان، چ1، تھران، امیرکبیر، 1348. - گلبن، محمد، «لغت روزنامه و نخستین روزنامه ھای چاپی در ایران» مجله بررسی ھای تاریخی، ش5، س5. - محبوبی اردکانی، حسین، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ج1، چ1، تھران، انجمن دانشجویان دانشگاه تھران، .1354 - میرزاصالح شیرازی، مجموعه سفرنامه ھای میرزا صالح شیرازی، به اھتمام غلامحسین میرزاصالح، تھران، نشر تاریخ ایران، 1364.
پی نوشت ١- آرین پور، یحیی؛ از صبا تا نیما؛ تھران: بی نا، 1355، ج 1، ص5؛ تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ج1، ص؛ آشنایی با تمدن غربی و پیشروان ترقی جدید، ص4. ٢- لغت روزنامه و نخستین روزنامه چاپ فارسی، صص2-6. ٣- تحفه العالم، ص188؛ آشنایی ایرانیان با روزنامه قبل از میرزا صالح، نقل از: مقدمه کتاب سفرنامه میرزا صالح شیرازی، ص14. ۴- تاریخ وصاف، ص 271-75؛ تاریخ مطبوعات ایران و جھان، ص40. ۵- تاریخ مؤسسات جدید تمدنی در ایران، ج1، ص209، به نقل از شماره 11، سال سوم مجله تعلیم و تربیت. ۶- لغت نامه دھخدا، ماده چاپ، تاریخ چاپ در ایران. ٧- سفرنامه ی تاورنیه، ترجمه ی ابوتراب نوری، چ2، ص597. ٨- سیاحتنامه ی شاردن، ترجمه ی محمد عباسی، ج4، چ1، ص1336. ٩- تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ج1، ص211-13. ١٠- ھمان، ص212. ١١- سفرنامه ی میرزاصالح شیرازی، ص353. ١٢- تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ص212-15. ١٣- از صبا تا نیما، ج1، چ5، ص131. ١۴- مجله یادگار،س5، شماره1و 2، ص22. ١۵- تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، ص214-18. ١۶- روزنامه ی اطلاعات، شماره 23 ،576 جمادی الثانی 1300
. دکتر سید ابوالفضل رضوی منبع: کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 125،مھر 1387
اجراي سيستمهاي اتوماسيون، کنترل و مانيتورينگ از ابزار لازم براي کاهش دغدغههاي مديران صنايع در جهت افزايش بهروري و نظارت سريع و کارآمد به شمار مي آيد، لذا توجه ويژه به اين بخش مبين آيندهنگري و حسن توجه مديريت مجموعه ها مي باشد. شما با استفاده از سيستم مانيتورينگ مي توانيد افزايش بهره وري،کاهش هزينه هاي توليد، کنترل دقيق خط توليد ،دريافت گزارشهاي به روز را تجربه نماييد. اين سيستم قابل نصب روي کليه ماشين آلات خطوط توليد سيم و کابل شامل ( کشش ، فاين ، بانچر ، تاب استند ، کلاف کن ، استرندر ، اکسترودر و ... )مي باشد.
در سيستم مانيتورينگ طلوع كليه پارامترهايي كه در بالا بردن كيفيت و كميت نقش دارد لحاظ شده است. که برخی از آنها عبارتند از :
انتقال اطلاعات توليد شامل کارکرد ماشين، سرعت توليد، ميزان توقف، و ثبت زمان توقف به صورت Online
امکان ثبت اطلاعات درجه حرارت و سرعت در ماشين های اکسترودر
امکان بررسی نمودارهای عملکرد ساعتی ماشينها به تفکيک در شيفت جاری و شيفتهای قبل
عدم نياز به کنتوربرداری و حذف خطای جمع آوری اطلاعات
دريافت گزارشهای کارگری و توليد (ميزان توليد، راندمان،. . .)
اجرای شبکه انتقال ديتا تنها با دو رشته سيم برای کليه ماشينها
امکان اتصال سيستم به کنترل کننده های ( کانتر ، دورسنج ، ترمومتر ، ...) local
اجرای اين سيستم مزيتهای فراوانی برای مديران اين صنعت دارد که در ادامه به برخی از آنها که با نصب انواع سيستمهای ديجيتالی طلوع حاصل می شود، اشاره می کنيم
1-دستگاه کشش (راد) :
v ثبت پارامتر های سرعت و ميزان توليد دردستگاه کشش توسط سيستم مانيتورينگ
v نمايش سرعت خط روی سيستم در جهت بالا بردن کيفيت و کميت توليد
v نمايش و ثبت ميزان توليد ( بخصوص برای توليد سيم های هوايی )
v امکان نمايش و کنترل سرعت و ميزان توليد توسط کانترهای سری 1000
2-دستگاه فاين:
v ثبت ميزان توليد و ميزان توقفات روی سيستم مانيتورينگ
v منظم کردن متراژ کليه قرقره های خروجی فاين با استفاده از کانتر ATP1210
3-دستگاه بانچر:
v امکان نمايش وکنترل متراژ قرقره ها با استفاده ازکانتر (حذف دورريز)ATP1210
v نمايش سرعت خط براي تعيين طول تاب با استفاده از اسپيد متر ATS1110
v ثبت و نمايش متراژ توليدي براي توليد کابل با سايزهاي مختلف روی سيستم مانيتورينگ
4- دستگاه تاب استند :
v کنترل و نمايش درجه حرارت روی ماشين و ثبت نوسان آن روی کامپيوتر
v امکان نمايش وکنترل متراژ قرقره ها با استفاده ازکانتر (حذف دورريز)ATP1210
v نمايش سرعت خط براي تعيين طول تاب با استفاده از اسپيد متر ATS1110
5- دستگاه اکسترودر:
v کنترل و نمايش درجه حرارت در بخش مارپيچ (به صورت روی ماشين ) local
v کنترل و نمايش سرعت توليد ( تاثير مستقيم روی کيفيت سيم های عايق دار )
v نمايش و ثبت ميزان توليد راندمان ماشين روی سيستم مانيتورينگ
6-کلاف کن :
v متراژ دقيق سيم کابل در انتهای خط ( بسته بندی ) توسط کانتر ATP1210
v ثبت و نمايش ميزان توليد و ارائه گزارشهای مورد نياز از ميزان توليد
7-دستگاه استرندر :
v امکان نمايش و کنترل متراژ قر قره ها با استفاده از کانتر (حذف دور ريز )ATP1210
v نمايش سرعت خط براي تعيين طول تاب با استفاده از اسپيدمتر ATS1110
v ثبت و مشخص نمودن متراژ توليدي براي توليد کابل با سايزهاي مختلف روی سيستم مانيتورينگ
نتیجه گیری:
1-دستگاه کشش (راد) :
این دستگاه در تولید و کشش سیم استفاده می شود که دو پارامتر سرعت و میزان متراژ تولیدی مهم است .
نمایش سرعت خط برای بالا بردن کیفیت تولید و مشخص نمودن متراژ تولیدی روی قرقره و به خصوص برای تولید سیم هوایی بسیار ضروری و لازم است.
2-دستگاه فاین:
روی این دستگاه عملیات مشخص نمودن میزان تولید سیم برای یکنواخت نمودن قرقره ها صورت می پذیرد.
3-دستگاه بانچر:
این دستگاه برای تابیدن سیم مورد استفاده قرار می گیرد ، به این دلیل نمایش سرعت خط برای تعیین طول تاب در نتیجه بالا بردن کیفیت تولید بسیار ضروری است و ثبت و مشخص نمودن متراژ تولیدی برای تولید کابل با سایزهای مختلف از ضروریات است که در نهایت ، قرقره ها ، دور ریز نداشته باشد.
4-دستگاه اکسترودر:
این دستگاه چون وظیفه اش عایق گذاری روی سیم است ، لذا مشخص نمودن سرعت خط لازم و ضروری است ، همچنین ثبت متراژ تولیدی نیز مهم است.
5-دستگاه تاب استند :
این دستگاه نیز مانند دستگاه بانچر است ، با این تفاوت که آن برای تاب دادن به سیم با عایق جهت تولید کابل می باشد، در نتیجه سرعت سنج و کانتر برای این دستگاه نیاز است.
6-کلاف کن :
چون وظیفه این دستگاه بسته بندی سیم است ، متر نمودن دقیق سیم و کابل بسیار مهم و لازم است.
7-دستگاه استرندر :
مشخص نمودن طول تاب و اندازه گیری متراژ ت.لیدی در این دستگاه از ضروریات است ، به همین دلیل نصب کانتر و سرعت سنج روی این دستگاه بسیار مفید است.
در این مقاله، سعی دارم مطلبی رو بنویسم که مطمئن هستم کمتر جایی اون رو مطالعه کردید. سوالی که تا به حال خیلی از گردانندگان سایتها با اون برخورد کردند. تأثیر تغییر قالب و طراحی سایت بر روی نتایج جستجو چیست؟ بله، سوالی مهم و حیاتی برای همه وبمسترها.
برای پاسخ به این سوال، ابتدا نوع تغییر رو باید بررسی کرد. به طور کلی دو نوع تغییر اساسی ممکن است هنگام تغییر تم و یا ظاهر سایت رخ دهد.
فقط ظاهر تغییر میکند و هیچ تغییری در لینکها و فایلهای سایت رخ نمیدهد.
همه چیز سایت تغییر میکند. ظاهر، آدرس تمامی فایلها و آدرس تمامی صفحات و URLها
پس تا آلان انواع تغییرات رو فهمیدیم. همه شما مطمئناً آگاه هستید که تغییر نوع اول، نتایج جستجو رو دچار تغییر زیادی نمی کنه و بسته به رعایت استانداردهای سئو (SEO) نتایج ممکنه تغییراتی داشته باشه. در کل، رتبه بندی بر می گرده به تمام مقالات سئویی که در سایت ما و یا هزاران مقالات تکراری و غیر تکراری که در اینترنت مطالعه کردید.
اما برگردیم به بحث و مورد دوم که مورد اصلی ما هست رو بررسی کنیم. شرایطی رو تعریف میکنیم که قبلاً سایت داشتیم که توی 100 نتیجه صفحه اول بوده و الآن لینک تمامی اون 100 صفحه و حتی بیشتر از اون عوض شده و این به خاطر طراحی سایت جدید و یا تغییر CMS رخ داده.
اخیراً شرکت ما با چنین پروژههایی روبرو شد و توانست بدون تغییرات خاصی در نتایج و حتی در مواردی با بهبود در نتایج و در همه موارد با تغییر لینک قدیم به جدید، سئو سایت رو ارتقا بده. در اینجا میخواهم نتیجه این مطالعات را برای استفاده سایر برنامه نویسان و علاقه مندان قرار دهم.
یکی از مشتریان، بدون در نظر گرفتن نکات موجود در این مقاله، CMS مورد استفاده خودش رو تغییر داده بود و به دنبال اون تمامی لینکها تغییر پیدا کرده بود. نتایج گوگل بعد از گذشت سه روز به صورت نمودار زیر تغییر یافته بود.
یک افت شدید در نتایج جستجوگر گوگل، کاهش بازدیدکنندگان، کاهش فروش و سود. یکی دیگر از مشتریان، ورودی گوگل خودش رو به صورت زیر اعلام کرد.
به طور عجیبی در دو بازه زمانی، دو افت شدید در نتایج رخ داده بود. اتفاقی که پس از این میافتد چیست؟ بسته به پاسخ دهی سایت به گوگل و سابقه سایت، نتایج با سرعت آرامی رفته رفته بر میگردند. اما این عمل ممکن است ماهها زمان نیاز داشته باشد و حتی به رتبه اولیه هم نرسد. اما راه حل چیست؟
راه حل:
راه حل این مسئله در Redirect 301 به وسیله فایل .htaccess نهفته شده است. اون دسته از دوستانی که در مورد نحوههای انتقال اطلاعات کافی ندارند بدونند که انواع مختلفی از انتقال مسیر وجود دارد مانند دائمی و موقت. Redirect 301 و یا Permanent Redirect نوعی انتقال از یک URL به URL دیگر است، به نحوی که به انتقال شونده فهمانده شود که URL قدیم برای همیشه به URL جدید منتقل شده است. انواع گوناگونی از ریدایرکت و یا تغییر مسیر وجود دارد که من آلان نمیخواهم همه اونا رو باز کنم. وقتی گوگل به لینک قدیمی شما که به وسیله تغییر مسیر 301 به لینکی دیگر منتقل میشود (که در پایین به شما توضیح خواهم داد چگونه) برخورد میکند. علاوه بر اینکه کاربر به لینک جدید منتقل میشود، گوگل میفهمد که این لینک، به لینکی دیگر تبدیل شده که احتمالاً تغییراتی هم توی محتوای اون ایجاد شده (مثلاً طراحی سایتعوض شده یا مطالب بهبود پیدا کرده). پس گوگل از شما هم بسیار تشکر خواهد کرد که آدرس جدید رو بهش دادین و حتی ممکنه رتبه اون رو هم به بالاتر انتقال بده.
روی بد سکه اینه که برای تمامی لینکهای سایتتون، باید یک خط کد ریدایرکت رو توی فایل .htaccess بنویسید که ممکنه روزها از شما زمان ببره. اما بالاخره هر کاری نتیجهای داره و سایت شما نجات پیدا می کنه. اگر با برنامه نویسی آشنایی دارید، در صورت وجود الگوهای مشخص بین آدرسهای قدیمی و جدید، می تونید به وسیله حلقه، در طی چند ثانیه، خروجی متنی از الگو بگیرید و همه اطلاعات رو به فایل .htaccess اضافه کنید.
اما…
نحوه ایجاد Redirect 301 برای فایل و فولدر فرق می کنه که در زیر می تونید ببینید.
RewriteEngine on
Redirect 301 /oldpage.html http://www.yoursite.com/newpage.html
Redirect 301 /oldpage2.html http://www.yoursite.com/folder/
ابزارهایی هم دوستان خارجی زحمت کشیدند و طراحی کردند که می تونید به وسیله اونا کدها رو با چند تا کلیک بدست بیارید و بهونه ها رو برای انجام کار به حداقل برسونید. در آخر هم اضافه کنم که برای بدست آوردن تمامی لینکهای یک سایت (که حتماً براتون سوال پیش اومد که از کجا باید بدست آورد) رو با واردکردن عبارت site:www.example.com در گوگل بدست بیارید.
قویترین میدانهای الکترومغناطیسی در دنیا به خطوط فشارقوی برق مربوط میشود به همین دلیل برای این تاسیسات و تجهیزات (پستها و دکلهای فشارقوی) قوانین خاص و حدود لازم تحت عنوان فاصلهها و حریمهای بهداشتی تعریف شده است.
اما بنابر مشاهدات خبرنگاران همشهری در بسیاری از شهرهای ایران به دلایل مختلف این دکلها در نزدیکی محیط زندگی شهروندان قرار گرفتهاند. حال یا مردم در مناطق ممنوع ساختوساز کردهاند و به این دکلها نزدیک شدهاند یا برعکس. اما به هر حال این دکلها میتوانند برای افراد مضر باشند. علاوه بر آن بسیاری از وسایل و تجهیزات الکترونیک و برقی مورد استفاده در محیطهای زندگی مردم دارای پرتوهای مضر هستند. شاید به همین دلیل است که متخصصان پرتوشناسی، آشپزخانه را آلودهترین محیط پرتوزا در هر خانه میدانند. در گفتوگو بامهندس علی گورانی کارشناس بهداشت پرتوهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به این موارد پرداختهایم. بدن ما در معرض چه نوع پرتوهایی است؟
پرتوها از بدو تولد با ما بودهاند و انسان بهطور مداوم در معرض پرتوگیری است. عمده پرتوگیری بدن یعنی حدود 80تا 85درصد از منابع طبیعی است و حدود 15تا 20درصد مربوط به تاسیسات و ابزار ساخت انسان میشود. اصولا پرتوها به دو نوع یونیزان و غیریونیزان طبقهبندی میشوند، پرتوهای یونیزان دارای انرژی زیادی هستند مانند ایکس و گاما، این نوع پرتوها چنانچه از هوا بگذرند قادرند مولکولهای هوا را تبدیل به یون کنند و درصورت برخورد به بدن باندهای شیمیایی بافتها و نسوج را میشکنند. پرتوهای غیریونیزان از همین جنس هستند فقط میزان انرژیشان بسیار کمتر است و قادر به یونیزاسیون نیستند.
مهمترین منابع تابشگر پرتوها چه هستند؟
منابع طبیعی پرتوگیری بدن داخلی و خارجی هستند. اصلیترین منابع طبیعی پرتوهای خارج از بدن، ابتدا زمین و سپس خورشید و کیهان است. خانواده اورانیوم که زنجیره عناصر رادیواکتیو را تشکیل میدهند پرتوهای زمینی هستند. گاز رادون222 که یکی از عناصر این زنجیره است دومین عامل سرطان ریه بعد از سیگار محسوب میشود. (حدود 50تا 55درصد از پرتوگیری بدن از منابع طبیعی از این عنصر ناشی میشود). خورشید حجم بسیار زیادی از انرژی مانند ماورای بنفش را میتاباند. مواد غذایی و آب، منابع طبیعی دیگر داخل بدنی هستند که دارای مواد پرتوزا و در داخل بدن تابش دارند. تابش اشعه ماورای بنفش خورشید عامل سرطان پوست است که در آقایان نخستین سرطان شایع و در خانمها دومین سرطان است همچنین پیر پوستیهای زودرس در کشور زودرس که تبعات روانی، اجتماعی و اقتصادی دارد. همچنین 70درصد علت شیوع کاتاراکت یا آبمروارید تابش اشعه ماورای بنفش است که متأسفانه ما روی مدار آبمروارید قرار داریم چون برنامهریزی درستی در این زمینه نداشتهایم.
پرتوهای ساتع شده از مصنوعات بشر از کجا ناشی میشود؟
در ابتدا اشاره شد که حدود 15تا 20درصد پرتوگیری از منابع مصنوعی و ساخت انسان صورت میگیرد، اصولا هر وسیله یا ابزار و تاسیساتی که با برق کار میکند دارای تابش است. هرجا الکترون در حرکت است دو میدان الکتریکی و مغناطیسی بهوجود میآورد بنابراین هر وسیله برقی دارای انرژی است انرژیهای الکترومغناطیس قابل دیدن و حس کردن نیستند ولی اطراف تمام وسایل برقی وجود دارند و چنانچه ما در این میدانها قرار بگیریم(مانند قرار گرفتن در معرض آتش) بسته بهشدت، قدرت (که در وسایل مختلف متفاوت است)و مدت زمان قرار گرفتن در این میدانها، بدن پرتوگیری میکند. البته بدن توانایی این را دارد که تا حدی پرتوهای گرفته شده را تعدیل و زایل کند ولی زمانی که میزان پرتوگیری زیاد باشد میتواند به بدن آسیب برساند. بنابراین هرچه میزان انرژی این وسایل که بسته به میزان ولتاژ و آمپراژ آنها دارد بیشتر باشد میزان آسیبرسانی آنها بیشتر است. به همین دلیل گفته میشود پستها و دکلها و تجهیزات فشارقوی پرخطر هستند چون با ولتاژ بالایی کار میکنند. بنابراین قرار گرفتن در میدان هروسیله برقی از یک سشوار گرفته تا دکلهای برق، خطوط فشارقوی، تاسیسات و تجهیزات انتقال برق میتواند برای بدن خطر ساز باشد.
درباره خطوط، تجهیزات و پستها و دکلهای فشار قوی توضیح دهید.
در دنیا بحثی وجود دارد به نام EMF یا بهداشت میدانهای الکترومغناطیسی که به این مسئله میپردازد. قویترین این میدانها به خطوط فشارقوی مربوط میشود. به همین دلیل برای این تاسیسات و تجهیزات (پستها و دکلهای فشار قوی) قوانین خاص، و حدود لازم تحت عنوان فاصلهها و حریمهای بهداشتی تعریف شده که ضرورت دارد کسی از این فاصلهها به این تاسیسات نزدیکتر نشود. دونوع حریم درجه یک و دو داریم ولی حداقل حریم سه متر فاصله از این تجهیزات است.
چگونه پرتوگیری توسط بدن را کاهش دهیم؟
برای تشعشعات و پرتوها در کاربریهای مختلف پزشکی، صنعتی و... سه اصل زمان، فاصله و حفاظ برای محافظت در برابر پرتوگیری داریم. هم آژانس بینالمللی انرژی اتمی و هم سازمان بهداشت جهانی بر این اصل تأکید دارند که ماهیت اصلی پرتوها و تأثیر مخرب و آسیبهای احتمالی آنها بر بدن هنوز کامل شناخته نشده است. به همین دلیل به مردم توصیه میکنند تا جایی که امکان دارد احتیاط کنند و خود را در معرض پرتو قرار ندهند حتی استانداردهای وضع شده را هم معیار خود قرار ندهند چون اینها یک معیار قانونی هستند و به این مفهوم نیستند که تا این حد خود را در معرض قراردهند بهعبارت دیگر تا جایی که میتوانند از پرتوها دوری کنند و پرتوگیری خود را به حداقل برسانند که به آن آلارا میگویند. برای این منظور باید سه اصل اشاره شده را رعایت کنیم. از وسایل برقی بهینه استفاده کنیم. فاصله با آنها را رعایت کنیم و از حفاظ بهره بگیریم. مثلا حفاظ مناسب برای اتاقهای عکسبرداری با اشعه ایکس، سرب و حفاظ مناسب برای ام.آر.ای مس است، ما برای سایر انرژیها هم میتوانیم به همین صورت حفاظ ایجاد کنیم. ما حساسیت بیش از حد به امواج هم داریم که بسیاری از مبتلایان از آن بیخبرند. مسئله حفاظ در برابر پرتوها به حدی است که در بعضی کشورهای توسعهیافته برای خانمهای باردار لباسهای مخصوص و برای اتاقهای آنها پردههای محافظ در برابر اشعه درست میکنند. چگونه از حریم پستها و تجهیزات فشارقوی آگاهی یابیم؟ کمترین حریم یا فاصلهای که از خطوط، پست و تاسیسات فشارقوی باید داشته باشیم سه متر است. اما بسته به ولتاژ مورد استفاده در آنها این فاصله بیشتر میشود. اما مردم اطلاع کافی از این حریمها ندارند. مترو نیز دارای خط فشار قوی است که در ایستگاههای آن قابل دیدن است که تا یک فاصلهای میدان الکترومغناطیسی ایجاد میکند که حریمی برای آن مشخص نشده است. اگر میزان ولتاژ مشخص باشد تا حدودی حداقل فاصله را میتوان سنجید ولی مهمتر از آن استفاده از سیستمهای سنجش است که باید در کشور فعال شود. این انرژیها قابل دیدن نیستند از نظر علمی گفته میشود اگر میزانی از پرتو به بدن بتابد که به حد مرگ برسد بدن به اندازه خوردن یک فنجان قهوه گرم میشود یعنی عملا ما چیزی را حس نمیکنیم. باید از آشکارسازها و ابزارهای سنجش پرتو در این زمینه استفاده کرد. همچنین باید اطلاعرسانی شود و دلنگرانیهای مردم از سوی سازمانهای مربوطه با رعایت قانون رفع شود. یکی از آلودهترین مکانها از نظر میزان پرتو، آشپزخانه است و مردم میبایست مبحث سنجش میزان این انرژیها را جزئی از هزینه ضروری زندگی قرار دهند. خانه بعضی شهروندان بهویژه در شهرهای بزرگ نزدیک و حتی چسبیده به پست انتقال یا توزیع برق و دکلهای فشار قوی است که حتی با رعایت حریم هم باید نکاتی را درنظر بگیرند چون بهطور مداوم در معرض پرتوگیری قراردارند. بایستی این حریم دقیقا مشخص شود و مردم اطلاع کافی از این حریمها داشته باشند.
مخاطرات و آسیبهای بهداشتی این میدانهای مغناطیسی ناشی از تجهیزات فشار قوی چیست؟
استرس، فشارهای عصبی، سردرد، کابوسهای شبانه و در نهایت سرطان خون میتواند در اثر قرار گرفتن در این میدانها گریبانگیر مردم شود.
فاصلهای که از این تجهیزات باید رعایت کرد چقدر است؟
حریمها برای خطوط فشار قوی از سه متر برای 20کیلو ولت و تا 50متر برای 400کیلوولت در قانون درنظر گرفته شده و در آن مشخص شده که چه تاسیساتی اعم از ساختمانی، مسکونی، کشاورزی و حتی حفر چاه در اطراف آنها میتوان ساخت و از آن بهره گرفت.
آیا قوانین مربوط به تجهیزات فشارقوی از سوی مسئولان مربوطه رعایت میشود و آیا مردم از این حریمها اطلاع کافی دارند؟
هر پست یا تجهیزات فشار قوی یا اتاقکهای توزیع برق دارای ولتاژ بالای خاصی هستند بنابراین باید حریم آنها محاسبه و برای آگاهی مردم روی پستها نشان داده شود. متأسفانه هشدار روی این اتاقکها خطر برقگرفتگی داده شده است ولی اطلاعرسانی برای فاصله حریم و ممانعت از قرار گرفتن در میدانهای مغناطیسی آنها نمیشود. در شهرهای کوچک که دارای بافت سادهای هستند این حریمها بیشتر رعایت میشود درحالیکه در شهرهای بزرگی همچون تهران با بافت پیچیده شهری و مسکونی قوانین مربوط به حریمها به کرات زیر پا گذاشته میشود و حتی داخل حریمها ساختمانسازی میشود و زمینهای اطراف آنها به فروش میرسد چون خیلی از افراد اطلاعی از عوارض قرارگرفتن در این میدانها را نمیدانند. نزدیکی و قرارگرفتن مداوم در این میدانها میتواند موجب خستگی، بیخوابی، افزایش استرس و حتی سرطان شود که نیازمند اطلاعرسانی دقیق از سوی وزارت نیرو و بهداشت برای خطرات ناشی از میدانهای مغناطیسی حاصل از خطوط، پستها و دکلهای فشار قوی است.
آشنایی با انواع سیم و کابل ها، ساختمان و کاربرد آن ها:
سیم یک هادی الکتریسیته است که برای انتقال جریان الکتریکی از محلی به محل دیگر و ارتباط بین دستگاه های مختلف میباشد و به سه دسته سیم مفتولی یا سیم تک لا، سیم نیمه افشار و سیم افشان تقسیم میشود.
1. سیم های مفتولی: سیم مفتولی به صورت یک سیم مسی یک رشته میباشد که به سیم خشک نیز معروف بوده و جهت فرم کاری داخل تابلو های برق کاربرد دارد. هادی این نوع سیم ها از مس استاندارد شده با پوششی از مادره پی .وی.سی است ولتاز نامی سیم ، 750/450 ولت است و برای جریان های مختلف ، با سطح مقطع عای 1.5 تا 240 میلی متر مربع ساخته میشود.
2. سیم های نیمه افشان:ساختمان این سیم مشابه یسم های مفتولی است ولتاژ نامی این سیم 750/450ولت است و زمینه های کاربرد روی آن مشابه سیم های مفتولی است. فقط درمواردی که نیاز به انعطاف بیشتر نسبت به سیم های مفتولی است، از این سیم استفاده میشود.
3. سیم های افشان:سیم های افشان از تعداد زیادی رشته های نازک مسی تشکیل شده اند که به سیم نرم معروفند و در سیم کشی ساختمان کاربرد داند. ساختمان این نوع سیم مانند سیم های مفتولی و نیمه افشان است ولتاژ نامی آن 500/300با ولت است. قابلیت انعطاف این سیم نسبت به سیم های نیمه افشان بیشتر است.
ساختمان سیم ها: سیم ها از دو قسمت هادی و عایق تشکیل شده اند هادی سیم ها عموما مسی یا آلومینیومی است ولی از مس به دلیل داشتن حجم کم و هدایت بهتر( نسبت به دیگر فلزات) بیشتر استفاده میشود. عایث سیم ها از موادی پلاستیکی است که آن را به صورت لایه ای روی هادی روکش میکنند
نکته: واحد اندازه گیری سیم بر حسب میلی متر مربع میباشد.
نکته:اندازه سیم های لاکی که در سیم پیچی موتور ها کاربرد دارند برحسب میلی متر مربع میباشد.
انواع سیم ها:
معمولا جنس هادی ها و عایق و نوع کاربرد کابل ها و سیم ها را به حروف مشخصی که درروی روکش خرجی آن ها نوشته میشوند نشان میدهند به طوری که هر حرف معنی خاص خود را دارد. در جدول زیر جهت اطلاع تعدادی از این حروف آمده است.
موارد مصرف
حروف مشخصه
سیم تک لا با روکش پلاستیک برای سیم کشی ساختمان
NYA
سیم افشان با روکش پلاستیک برای سیم کشی ساختمان
NYAF
سیم مخصوص با روکش پلاستیک برای سیم کشی ساختمان
NSYA
سیم مقاوم در مقابل رطوبت
NYM
سیم با روکش پلاستیک مخصوص برای روشنایی و لوازم خانگی
NYZ
سیم برای مصرف لوستر و چراغ ها
NYFA
سیم دو رشته ای برای مصرف روشنایی(دولا)
NYFAZ
سیم مکالمه و خبری
Y
سیم کواکسیال
T
در جدول هر یک از حروف مفهوم به خصوصی داند مثلا N علامت سیم مسی است که طیق استندارد VDE آلمان ساخته شده باشد. Y به معنی عایق پروتو دور (P.V.C) هر رشته است. S و Z علامت سیم های مخصوص ، F علامت سیم های نرم ، A برای سیم کشی داخل لوله ها و M به مفهوم سیم های مقاوم در مقابل رطوبت است. در ادامه چند نوع از سیم ها که در سیم کشی مورد استفاده ی بیشتری دارند به همراه موارد استفاده و جداول مشخصات آن ها ، معرفی میشوند.
1. سیم (NYA) :
مورد مصرف : نصب بدون حرکت در محل های خشک و در داخل لوله ی پی وی سی و فولادی.
تذکر : استفاده ی این نوع سیم در زیر گچ مجاز نیست.
ساختمان: سیم مسی نرم با روکش پلاستیک به رنگ های سبز، زرد ، سیاه، آبی و قهوه ای است.
استفاده و جداول مشخصات آن ها ، معرفی میشوند.
2. سیم (NYAF) :
مورد مصرف : نصب بدون حرکت در محل های خشک و در داخل لوله ی پی وی سی یا فولاد.
تذکر : استفاده ی این نوع سیم در زیر گچ مجاز نیست.
ساختمان: رشته های نازک سیم مسی به هم تایبده شده یا روکش پلاستیک به رنگ های سبز، زرد ، سیاه، آبی و قهوه ای است.
3. سیم (NYM) :
مورد مصرف: نصب ثابت در محل های خشک یا مرطوب یا زیر گچ بدون لوله یا روی مقره ( مثلا کولر)
ساختمان: سیم های مسی یک لایه با عایق پی وی سی ، که چند نمونه ی آن با هم در یک کلاف روکش پی وی سی شده است. رنگ کلاف سیاه یا خاکستری یا سفید و رنگ روکش سیم های داخل سیاه ، قهوه ای و آبی است.
4. سیم (NYFA) :
مورد مصرف: نصب ثابت در داخل لوله ی پی وی سی و فولادی ( برای اشیای قابل حمل استفاده نمیشود).
ساختمان: سیم های نازک مسی به هم تابیده با مواد پی وی سی عایق شده است و به رنگ های سبز و زرد ، سیاه، آبی، قهوه ای ،زرد ، سبز، بنفش و سفید وجود دارد.
5. سیم (NYAFZ) :
مورد مصرف: نصب ثابت برای مصرف روشنایی(برای وسایل قابل حمل مجاز نیست).
ساختمان: سیم های نازک مسی پس از این که به هم تابیده شد، به طور موازی با هم عایق بندی میشوند این سیم به رنگ های سیاه، سفید و قهوه ای است.
6. سیم (Y) :
مورد مصرف: نصب ثابت در داخل لوله ی پی وی سی و فولادی برای مصرف زنگ اخبار، تلفن و سایر دستگاه های علامت دهنده.
ساختمان: سیم هاروکش شده با مواد پی وی سی و دو یا سه و یا چهار رشته ی به هم تابیده و تک رشته اغلب تک رشته ها در رنگ های استاندارد و در کلاف های صدمتری در بازار موجود است.
7. کابل کواکسیال:
مورد مصرف: برای سیم های آنتن تلوزیون و رابط دستگاه های صوتی و تصویری.
ساختمان: یک کابل دو سیمه است که از یک رشته سیم داخلی(در مرکز کابل) یا عایق مخصوص (معمولا پی وی سی) و یک سیم خارجی (بافته شده برروی عایق سیم مرکزی) درست شده است. بدین ترتیب سیم داخل در مقابل پارازیت های خارجی محافظت میشود.
سیم داخلی به عنوان سیم اصلی و سیم خارجی معمولا به بدنه ی دستگاه مورد نظر وصل میشود.
تعریف کابل:
اصولا هر نوع هادی ، که بتواند جریان برق را از داخل خود عبور دهد و توسط موادی از محیط اطراف خود عایق شده باشد به طوری که ولتاژ روی سطح عایق نسبت به زمین برابر صفر و درروی سطح سیم نسبت به زمین دارای ولتاژ فازی باشد، ((کابل)) نامیده میشود.
ساختمان کابل ها:
ساختمان و اجزای تشکیل دهنده ی کابل های مخابراتی کاملا با کابل های مورد استفاده در صنعت برق فشار قوی و فشار ضعیف تفاوت داند اما به طور کلی کابل ها همواره از دو قسمت اصلی هادی و عایق تشکیل شده اند. تفاوت کابل ها ناشی از کاربرد آن هاست یعنی نوع کارشان موجب میشود که جنس، شکل، سطح مقطع و تعداد هادی ها و عایق ها با یکدیگر تفاوت داشته باشند این تفاوت ها موجب تقسیم بندی کابل ها میگردد.
هادی کابل ها:
هادی از سیم مسی تقریبا خالص و دارای انعطار قابل قبول و یا از آلومنیوم و یا آلیاژ های مخصوص ساخته میشود. سطح مقطع هادی ها ، با توجه به مقدار جریان عبوری و نوع کاربرد در اندازه های گوناگون و شکل های متفاوتی درست میشوند. هادی های کابل را از دیدگاه های مختلف میتوان تقسیم بندی نمود در این جا کابل ها را از نظر سطح مقطع هادی، تعداد رشته و هم چنین از نظر کاربرد به صورت زیر مورد بررسی قرار میدهیم.
1. هادی ها از نظر تعداد رشته به دو شکل تک رشته (مفتولی) و چند رشته (افشان) وجود دارند.
(برای مشخص کردن هادی های تک رشته از حرف اختصاری (e) و کابل های چند رشته از حرف اختصاری (m) استفاده میشود
2. هادی ها از نظر شکل سطح مقطع نیز به دو شکل گرد و مثلثی (سکتور) وجود دارند.برای مشخص کردن هادی های گرد از حرف اختصاری (r) و کابل های مثلثی از حرف اختصاری (s) استفاده میشود.
3. کابل ها را از نظر کاربرد به دو دسته ی کابل های مسلح که برای تحمل ضربه ها، فشار ، نفوذ رطوبت و سایر عوامل دارای محافظ اند و دیگر کابل های غیر مسلح که فاقد محافظ اند تقسیم میکنند.
عایق کابل ها:
با توجه به اینکه کابل ها در زیر زمین و یا روی تجیزات فلزی نصب میشوند نباید هیچگونه اتصال الکتریکی بین هادی و زمین برقرار گردد به عبارت دیگر، باید ولتاژ روی بدنه ی عایق نسبت به زمین صفر باشد، برای عایق کردن کابل های الکتریکی ، بسته به نوع مصرف ولتژ روی هادی کابل، از مواد مختلفی به عنوان عایق استفاده میشود که مهمترین آن ها به شرح زیراند:
· کاغذ های آغشته به روغن مخصوص.
· مواد پلاستیکی.
· مواد عایق از جنس پلی اتیلن، که به نام XLPE معروف است.
· برای جلوگیری از اشتباه و در جهت تشخیص سیم های کابل از یکدیگر هایق سیم های هادی را در رنگ های مختلف انتخاب میکنند. در جدول زیر رنگ بندی و عایق سیم ها بر اساس استاندارد 0271 VDE آلمان و 607 موسسه استاندارد تحقیقات صنعتی ایران(ISIRI 607) نشان داده شده است.
تعداد سیم های کابل
رنگ سیم های کابل بدون سیم محافظ (ارت)
رنگ سیم های کابل با سیم محافظ (ارت)
1 سیمه
سیاه
-
2 سیمه
سیاه-آبی
-
3 سیمه
سیاه-آبی-قهوه ای
سبز و زرد-آبی-قهوه ای
4 سیمه
سیاه-آبی-قهوه ای-سیاه
سبز و زرد-آبی-قهوه ای-سیاه
5 سیمه
سیاه-بی-قهوه ای-سیاه-سیاه
سبز و زرد-آبی-قهوه ای-سیاه-سیاه
6 سیمه و بالاتر
تمام سیم ها سیاه و روی همه ی آن ها شماره زده میشود
سبز و زرد-بقیه سیم ها سیاه و روی همه ی آن ها شماره زده میشود